Geriye Dönük Miras Hakkı

Geriye dönük miras hakkı, murisin bir kısım mirasçılarının miras paylarını elde edilmesini sağlayan haktır.

Geriye Dönük Miras Hakkı Nedir?

Geriye dönük miras hakkı, kişi sağken tasarruf özgürlüğünün sınırlarını aşarak mirasçılarının hakkını ihlal eden bazı tasarruflar (işlemler) yapmışsa söz konusu olur. Geriye dönük miras hakkında mirasçılar; 

• saklı pay sınırını aşan tasarrufların tenkisini,
• miras bırakanın sağlar arası ve ivazsız tasarruflarının denkleştirme davası açmak suretiyle terekeye iadesini ve
• ecrimisil davası açmak suretiyle geriye dönük kira bedelini

talep etme imkanı bulur.

Geriye Dönük Miras Davası

Geçmişe dönük miras davası, miras hukukuna özgü bir davadır. Bu mirasçıların geriye dönük miras haklarının alınmasını sağlar. Geriye dönük miras davası üç şekilde olabilir:

• Miras bırakanın sağlığında tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarrufların tenkisi için saklı payı ihlal edilen mirasçılar geriye dönük miras hakkını konu alan bir tenkis davası şeklinde açılabilir.
• Miras bırakan tarafından yapılan sağlar arası ve ivazsız tasarrufların terekeye iadesini sağlayan denkleştirme davası şeklinde açılabilir.
• Miras bırakanın terekesi kapsamında olan bir taşınmazı kullanamayan veya ürünlerinden yararlanamayan mirasçıların geriye dönük kira bedelinin alınmasını sağlayan ecrimisil davası şeklinde açılabilir.

Geriye Dönük Miras Davası Nasıl Açılır?

Geriye dönük miras davası açılacak davanın niteliğine göre hazırlanacak bir dava dilekçesi ile görevli ve yetkili mahkemeye başvurmak ve başvuru harcını ödemek suretiyle açılmaktadır.

Geriye Dönük Miras Davası Nerede Açılır?

Geriye dönük miras hakkının istenmesini sağlayan tenkis davasında ve denkleştirme davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesi; yetkili mahkeme ise miras bırakanın yerleşim yeri mahkemesidir. Mirasçılar arasında geriye dönük kira için açılan ecrimisil davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesi iken yetkili mahkeme taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir.

Geriye Dönük Miras Davasında Zamanaşımı

Miras davaları kanunda öngörülen zamanaşımı süreleri içerisinde açılmalıdır. Tenkis davası mirasçının saklı payının ihlal edildiğinin öğrenmesinden itibaren 1 yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinden, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinden itibaren 10 yıl içerisinde açılır. Mirasta denkleştirme davası 10 yıllık zamanaşımı süresi içerinde açılır. Ecrimisil davası geriye dönük 5 yıllık süre için açılabilir.

Miras Hakkı Zaman Aşımına Uğrar Mı?

Miras hakkı, mutlak haklar statüsünde yer aldığından zamanaşımına uğramazlar. Ancak bireylerin miras hakkına dayanarak açtığı bazı davalar kanunda zamanaşımına tabi kılınmıştır. Bu zamanaşımı sürelerinin geçmesi halinde ilgili davaya konu olan miras hakkı ileri sürülemez hale gelmektedir.

Geriye dönük miras hakkının konu olduğu tenkis davası, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten itibaren 1 yıllık ve her halde vasiyetname açılma tarihi, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinden itibaren 10 yıllık zamanaşımına tabidir.

Geçmişe Dönük Miras Davası Açılabilir Mi?

Geriye dönük miras hakkının alınmasını sağlayan geçmişe dönük miras davası niteliğinde olan davalar açılabilir. Geçmişe dönük miras davası ancak miras bırakanın ölümünden sonra açılabilir. Çünkü miras bırakan hayatta iken mirasçının miras hakkı ve saklı pay ihlali söz konusu değildir. Miras bırakan hayatta iken mirasçı, miras hakkı bakımından sadece bekleme durumunu içerisindedir.

Tenkis Davası

Tenkis davasının açılabilmesi için iki koşulun mevcut olması gerekir:

• Miras bırakan ölüme bağlı tasarrufları veya sağlar arası bağışlamaları ile tasarruf oranını aşmış olmalıdır.
• Mirasçının saklı payı ihlal edilmiş olmalıdır.

Denkleştirme Davası

Miras bırakan tarafından yapılan sağlar arası ve ivazsız tasarrufların terekeye iadesi için geçmişe dönük miras davası niteliğinde olan denkleştirme davası açılabilir. Bu halde mirasçıların miras payları terekeye iade edilen tutarlar da dikkate alınarak hesaplanır. Denkleştirme davası miras bırakanın mirasçılardan birine veya birkaçına miras haklarına mahsuben yaptığı sağlar arası kazandırmalar için açılır. Bu davayı saklı paylı olmayan mirasçılar da açabilmektedir. Denkleştirme davası sadece yasal mirasçıya karşı açılabilir, atanmış mirasçıya karşı açılamaz.

Ecrimisil Davası

Miras kapsamında kalan taşınmazın bir kısım mirasçılar tarafından kullanılması veya kiraya verilmesi halinde ecrimisil söz konusu olur. Taşınmazı kullanamayan mirasçılar, mirasta geriye dönük kira bedelini ecrimisil davası açmak suretiyle talep edebilirler.

Mirasta Zaman Aşımı Süresi Ne Kadar?

Türk Medeni Kanunu’nda miras davalarında bakımından her dava için farklı zamanaşımı süreleri öngörülmüştür.

• Miras sebebiyle istihkak davası: Davacının kendisinin mirasçı olduğunu öğrendiği tarihten itibaren iyi niyetli davalılara karşı 1 yıl, iyi niyetli olmayan davalılara karşı ise 20 yıllık ve her halde miras bırakanın ölümü veya vasiyetnamenin açılması tarihinden itibaren 20 yıllık zamanaşımı süresine tabidir.
• Tenkis davası: Mirasçının saklı payının ihlal edildiğinin öğrenmesinden itibaren 1 yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinden, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinden itibaren 10 yıllık zamanaşımına tabidir.
• Mirasçılık belgesinin iptali davası: Mirasçılık belgesinin iptali davasında zamanaşımı süresi yoktur. Dolayısıyla mirasçılık belgesinin iptali her zaman istenebilir.
• Mirasın reddi davası: Mirasın reddi davasında zamanaşımı süresi yoktur.
• Mirasta denkleştirme davası: Mirasta denkleştirme davaları 10 yıllık zamanaşımına tabidir.

Geriye Dönük Miras Hakkı Nasıl Alınır?

• Miras bırakanın ölüme bağlı tasarrufları veya sağlar arası kazandırmaları nedeniyle saklı payı ihlal edilen mirasçılar tenkis davası açarak geriye dönük miras haklarını alabilirler.
• Miras bırakanın sağlar arası ivazsız tasarruflarının terekeye iadesi için denkleştirme davası açarak mirasçılar geriye dönük miras haklarını alabilirler.
• Miras bırakanın terekesinde yer alan taşınmazda bir mirasçının oturması halinde veya başka bir kimseye kira vermesi halinde diğer mirasçılar mirasta geriye dönük kira bedeli haklarını ecrimisil davası açarak alabilirler.

Miras Hakkı Kaç Yıl Geçerli?

Miras hakkı mutlak hak niteliğine sahip olduğundan herhangi bir süreye bağlı değildir. Dolayısıyla miras hakkı murisin ölüme ile mirasçıların sahip olduğu ve herhangi bir süreye tabi olmadan geçerli olan bir haktır. Ancak miras hukukunda miras hakkına dayanılarak açılan bazı davalar için zamanaşımı süresi öngörülmüştür.

Eski Miras Araştırması Nasıl Yapılır?

Miras araştırması, murisin mal varlığının öğrenilmesini sağlar. Mirasçılar miras araştırması yapabilmek için mirasçılık belgesine sahip olmalıdırlar. Mirasçılık belgesi sulh mahkemesince veya noterlikçe verilen bir belgedir. Mirasçılık belgesi alındığı takdirde mirasçılar tapu, banka, trafik tescil gibi kurumlara başvuru yaparak murisin mal varlığı araştırmasını yapabilirler. Bu şekilde terekeye dahil olan tüm taşınır, taşınmaz ve haklar araştırılır.

Miras araştırması murisin mirasçıların saklı paylarını ihlal edip etmediğinin ve muris muvazaası (mirastan mal kaçırma) gibi bir durum olup olmadığının ortaya çıkmasını sağlar. Bu sayede terekenin güvenliği sağlanarak miras paylaşımı hukuka uygun, adil ve tam olarak yapılabilir.

Sık sorulan sorular

Miras hakkını vermemek cezası

Miras hakkının verilmemesinin cezası Türk Ceza Kanunu’nun 144. maddesinde düzenlenmiştir. Bu hükme göre paydaş veya elbirliği ile malik olunan mal üzerinde hırsızlık suçunun işlenmesi halinde, şikayet üzerine, fail hakkında 2 aydan 1 yıla kadar hapis veya adli para cezasına hükmolunur.

Mirasçılar tereke üzerinde elbirliğiyle hak sahibi olduğundan miras hakkı vermemenin cezası 2 aydan 1 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır.

Mirasta geriye dönük kira

Miras olarak kalan taşınmazların intikal veya paylaşımı yapılmaksızın bir kısım mirasçılar tarafından kullanılması mümkündür. Eğer miras bir tarla ise ürünlerinden yararlanılması halinde de dava hakkı doğar. Bu taşınmazları kullanamayan veya ürünlerinden yararlanamayan mirasçılar söz konusu yararlanma bedelini ecrimisil davası açarak talep edebilirler. Dolayısıyla taşınmazı kiraya veren veya kendisi oturan mirasçıya karşı diğer mirasçılar geriye dönük kira isteme haklarını ecrimisil davası açarak kullanabilirler.

Ecrimisil davasının açılması için iki koşulun mevcut bulunması gerekir:

• İntifadan men: Diğer mirasçıların evi kullanım hakkından vazgeçmesi ve bunu mirasçıya bildirmesi gerekir.
• İhtarname: Ecrimisil davası açılmadan önce taşınmazı kullanma veya ürünlerinden yararlanma hakkı talebi mirasçıya bildirmesi gerekir.

Babadan miras kalan evde oturma hakkı babanın tüm mirasçılarına ait olan bir haktır. Babadan miras kalan evde mirasçılardan biri oturuyorsa bu durumda diğer mirasçılar taşınmazın tahliyesi ve geriye dönük kira bedeli talebinde bulanabilirler.

Taşınmazın tahliyesi için öncelikle mirasçı kullanma ihtiyacı olduğuna dair ihtarname göndermelidir. İhtarnameye rağmen mirasçı evde oturmaya devam ediyorsa geriye dönük en az 5 yıllık kira bedeli tutarında tazminat için ecrimisil davası açılmalıdır.

Ayrıca, mirasçılar taşınmazı kullanma hakkından feragat etmiş olmak kaydıyla ecrimisil davası açamadan önce taşınmazdan yararlanma istemlerini taşınmazda oturan mirasçıya bildirmeleri halinde geriye dönük 5 yıllık kira bedeli ödenmesini talep edebilirler.

Sağken miras bırakma

Türk Medeni Kanunu’nun 505. maddesine göre mirasçı olarak altsoyu, ana ve babası veya eşi bulunan miras bırakan, mirasının saklı paylar dışında kalan kısmında ölüme bağlı tasarrufta bulunabilir. Bu mirasçılardan hiçbiri yoksa, miras bırakan mirasının tamamında tasarruf edebilir.

Miras bırakan kanundaki sınırlamaya uygun olmak şartıyla terekesi üzerinde istediği tasarrufta bulunabilir. Tasarruf edilebilir kısım, saklı pay mirasçılarının saklı pay oranları dışında kalan kısmı ifade eder. Bu sebeple miras bırakan saklı pay mirasçılarının saklı paylarını ihlal etmemek şartıyla herhangi bir kimseye miras bırakabilir.

Miras bırakan kişi sağ iken mallarını paylaştırdığı takdirde yasal mirasçılar için miras bırakanın ölümünden sonra farklı hukuki imkanlar söz konusudur.

• Miras bırakanın sağlığında yaptığı ölüme bağlı tasarruf ile yapılan paylaşım sonucu saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar tenkis davası açabilir. Bu suretle paylaşımın saklı paylarını ihlal ettiği ölçüde iptalini talep edebilirler. Paylaşılan mirasa itiraz süresi mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten itibaren 1 yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinden itibaren 10 yıldır. Ayrıca tenkis iddiası def’i yoluyla her zaman ileri sürülebilir.
• Miras bırakan sağ iken mal kaçırmışsa, miras hakları ihlal edilen mirasçılar muris muvazaası (mirastan mal kaçırma davası) açabilirler.
• Miras bırakanın sağ iken yaptığı mirasın paylaşılmasını konu alan ölüme bağlı tasarruf için mirasçıların iptal davası açması halinde terekenin tekrar paylaştırılması sağlanabilir.

Miras paylaşımı ve kardeşler arasında uyuşmazlık

Miras bırakanın altsoyu eşit mirasçıdırlar. Bu sebeple ana babanın bıraktığı mirasta kanuni intikal kuralları uyarınca kardeşler eşit miras payına sahip olurlar.

Miras bırakan kişi sağ iken mallarını paylaştırırsa mirasın paylaşımı miras bırakanın bu arzusuna göre yapılır. Ancak miras bırakanın terekesi üzerinde tasarruf özgürlüğü sınırlıdır. Miras bırakan saklı pay mirasçılarının saklı payını ihlal etmeyen tasarruflarda bulunabilir. Yasal mirasçıların paylarına ilişkin olarak tasarrufta yer alan kurallar, miras bırakanın arzusunun başka türlü olduğu anlaşılmadıkça, paylaştırma kuralları sayılır.

Miras bırakanın altsoyu yani çocukları saklı pay mirasçılardandır. Altsoyun saklı payı yasal miras haklarının yarısıdır. Bu sebeple miras bırakan sağ iken miras paylaşımı yaptığı takdirde bu paylaşım altsoyun saklı payını ihlal ettiği ölçüde geçersiz olur. Miras bırakanın sağlığında yaptığı miras paylaşımı sonucu kardeşlerden birine fazla pay bırakılması üzerine diğer kardeşin saklı payının ihlal edilmesi halinde saklı payı aşan kısmın tenkisi dava edilebilir. Kardeşler arasında zamanaşımı saklı payı ihlal edilen kardeşin bunu öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinden itibaren 10 yıldır.