Anayasa Mahkemesi TMK m. 187 İptali: Kadının Soyadı Evlilikle Değişmeyecek
Anayasa Mahkemesinin 22/2/2023 Tarihli ve E: 2022/155, K: 2023/38 Sayılı Kararı ile Türk Medeni Kanununun 187. madde hükmü iptal edildi. İptal edilen madde hükmüne göre kadın ya kocasının soyadını almakta, tercihen bekarlık soyadını da kullanabilmekteydi. Anayasa Mahkemesi İstanbul 8. Aile Mahkemesinin başvurusu üzerine bu hükmü iptal etti.
TMK 187 aşağıdaki gibidir:
"""III. Kadının soyadı
Madde 187- Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Daha önce iki soyadı kullanan kadın, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanabilir."""
Anayasa Mahkemesinin iptal kararı ile 28.01.2024 tarihi itibarıyla kadın evlilikle doğrudan kocasının soyadını almak zorunda kalmayacaktır. Bu şekilde 1926 yılında uygulamaya giren soyadı kanununda kadın haklarını gözeten değişiklik ancak 98 yıl sonra uygulamaya girmiş olacaktır.
Türkiye'de kadınların kişilik haklarına yönelik büyük bir sayfa açan bu karar öncesindeki uygulama makalemizdeanlatılmıştı. Özetle; kadın kocasının soyadını almak istemiyor ise, kocasına karşı dava açmak zorunda kalıyordu. Bu da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları ışığında Anayasa Mahkemesinin 19.12.2013 tarihli ve 2013/2187 sayılı kararı ile mümkün olmuştu. AYM, eşitliğin sağlanabilmesi bakımından kadının bekarlık soyadının kullanabilmesi gerektiğine karar vermişti.
Bu doğrultuda kadının bekarlık soyadına dönmesi Yargıtay emsal içtihatları ile edinilen bir hak haline gelmişti. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu bu yöndeki kararını 2015 yılında verilmişti (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 30.09.2015 tarihli, 2014/889 E., 2015/2011 K. sayılı kararı). Ancak mahkemelerin bu uygulaması ile yasaların uyumsuz olması, doğrudan soyadı değişikliğinin önüne geçmiyordu.
TMK m. 187 iptal kararı sonrasında uygulamada eşlerin evlilik başvurusu sırasında kullanacakları soyadını belirlemeleri gibi düzenlemelerin yapılması gerekecektir. Bu sayede erkeğin kadının soyadını alması da mümkün olacaktır. Bu hususlara ilişkin yönetmeliklerin yasa koyucu tarafından çıkarılması gerekmektedir. Bu değişikliğin geriye yürüyerek daha önce evlilik sebebiyle soyadını değiştiren kadınların başvuru ile kendi soyadlarına değişiklik yapabilmelerinin sağlanması ideal olacaktır.
