Evlilik Sözleşmesi
Yabancı filmlerde görmeye alışık olduğunuz evlilik sözleşmesi esasen Türk Hukukunda birebir uygulanamamaktadır. Ancak Türk Hukukunda evlenmeden önce taraflar mal rejimi sözleşmesi adı altında maddi meseleler üzerinde anlaşabilir.
Türk Hukukunda evlilik öncesi taraflar birbirlerine karşı nasıl davranacakları gibi hususları sözleşmeye bağlayamazlar. Örneğin, taraflar;
- evlendikten sonra kaç çocuk yapacaklarına,
- çocuk yapmamaları halinde boşanacaklarına;
- boşanma halinde nafaka ödemeyeceklerine;
- aldatma (zina) halinde, aldatan tarafın nafaka, tazminat, mal rejiminden kaynaklı bir hak ve alacak talep etmeyeceğine,
- aldatan eşin diğer eşe tazminat ödeyeceğine
dair sözleşme ile önceden karar veremezler. Buna benzer sözleşme hükümleri kesin hükümsüzdür; hiçbir hukuki geçerlilikleri yoktur.
Evlilik Sözleşmesi (Mal Rejimi Sözleşmesi)
Evlilik sözleşmesi (mal rejimi sözleşmesi) ile taraflar özgür iradeleri ile evlilik öncesi eşlerin edinilmiş veya evlilikte edinilecek malları üzerinde nasıl tasarruf edeceklerine karar verebilir.
4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu 1 Ocak 2002'de yürürlüğe girmiştir. Bu kanundan önce eşler arasındaki yasal mal rejimi “mal ayrılığı”dır. Bu kanunla birlikte yasal mal rejimi “edinilmiş mallara katılma rejimi” olmuştur. Yani, 2002 öncesinde mal kimin adına ise boşanırken de onun kabul ediliyorken, 2002 sonrasındaki evliliklerde malın kimin adına olduğu önemli değildir. 2002 sonrasında malvarlığı ne zaman ve nasıl edinildiğine bakılarak boşanma sırasında eşlere paylaştırılır.
İşte evlilik sözleşmesi boşanma halinde karı kocanın evlilik boyunca edindiği malvarlığının kime ait olacağını düzenleyebilir.
Evlilik Sözleşmesi Nedir?
Evlilik sözleşmesi, evliliğin sona ermesi ihtimalinde tarafların birbirlerinden doğabilecek maddi taleplerinin akıbetini düzenledikleri sözleşmedir. Türk Hukuku’nda evlilik sözleşmesi ve mal rejimi sözleşmesi aynı anlama gelmektedir.
Türk Medeni Kanunu dört tür mal rejimi düzenlemiştir: Mal ortaklığı rejimi, mal ayrılığı rejimi, paylaşımlı mal ayrılığı rejimi ve edinilmiş mallara katılma rejimi. TMK m. 202 gereği eşler arasında kural olarak edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanmaktadır. Dolayısıyla eşler bir rejim seçmemişse, yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma uygulanır. Evlilik sözleşmesini eşler, yasal mal rejimine tabi olmak istemediklerinde yapabilir.
Bu protokol ile, eşler tabi olacakları mal rejimini seçerler ve boşanma halinde malların tasfiyesini önceden düzenlerler.
Evlilik Sözleşmesi Nasıl Yapılır?
Evlilik sözleşmesinin nasıl yapılacağı TMK m. 205'te düzenlenmiştir. Buna göre, evlilik (mal rejimi) sözleşmesi Noter huzurunda yapılır. Eşler, ortak iradeyle, kanunda öngörülen mal rejimi türlerinden birini, aralarında uygulanmak üzere kararlaştırır.
Sözleşme noter tarafından iki şekilde gerçekleştirilmektedir: Düzenleme şeklinde ya da onaylama şeklinde. Düzenleme şeklinde gerçekleştirilecek evlilik sözleşmesi, tarafların herhangi bir notere gitmek suretiyle noter evlilik sözleşmesi örneği üzerinden hazırlanmasıdır. Onaylama şeklinde gerçekleştirilecek evlilik sözleşmesi için bir evlilik sözleşmesi avukatı aracılığıyla hazırlanacak sözleşme herhangi bir noterde onaylatılmaktadır.
Evlilik (mal rejimi) sözleşmesinde taraflar arasında hangi mal rejiminin seçildiğinin belirtilmesi genel hükümler bakımından o rejimin uygulanması için yeterlidir. Ancak detay vererek eşlerin sahip olduğu mallar belirtilebilir ve bu malların hangi şekilde paylaşılacağı da taraflarca kararlaştırılabilir.
Bunun dışında evlilik akti Türk Konsolosluklarında da yapılabilir.
Ayrıca, Evlendirme Yönetmeliği’ne göre, evlenecek kişilerin hangi mal rejimini seçtiklerini evlendirme memuruna yazılı olarak vermeleri halinde de evlilik sözleşmesi yapılabilir. Bu durumda, evlendirme memuru evlilik anlaşmasını kütüğe kaydederek Nüfus Müdürlüğüne gönderir. Evlendirme memurları; belediye başkanı veya görevlendirdiği memur, köylerde muhtar, nüfus idareleri ve konsolosluklardır.
Evlilik Sözleşmesi Ne İşe Yarar?
Boşanma davasında mal tasfiyesi söz konusu olduğunda evlilik sözleşmesi, mahkeme tarafından göz önünde bulundurulan bir hukuki belge vasfındadır. Bu akit, bağlayıcıdır. Bağlayıcılığı geçerlilik şartlarına uyulması şartına tabidir. Evlilik sözleşmesi işe yarıyor mu sorusunun cevabı geçerliliğinde yatmaktadır. Mal rejimi akti geçerli olması halinde işe yarar. Mahkeme doğrudan bu akti uygular ve bu sayede çekişmeli mal paylaşımı olmaz.
Evlilik sözleşmeleri, yapıldığı tarihten itibaren ileriye etkili olacak şekilde sonuç doğurmaktadır. Dolayısıyla sözleşme tarihinden öncesi için işe yaramazlar.
“Edinilmiş mallara katılma rejimi dışındaki diğer mal rejimlerinin benimsenmesine ilişkin sonradan yapılan sözleşmeler ancak ileriye etkili olarak yapıldığı tarihten sonraki dönem için sonuç doğurur. Dolayısıyla davalılar arasında yapılan mal ayrılığı sözleşmesi yapıldığı tarihten sonrası için geçerlidir.” (Y8HD, 7.06.2017, E. 2016/10565 , K.2017/8506)
Evlilik Sözleşmesinin Şartları Nelerdir?
Kanun koyucu evlilik sözleşmesinin hukuken geçerliliğini sıkı şartlara bağlamıştır. Bunlar aşağıdakilerdir:
- TMK m. 205’e göre evlilik sözleşmesi noterde düzenlenmelidir. Bunun istisnası konsolosluklarda ve evlendirme memuru önünde yapılanlardır.
- Evlilik sözleşmesinin kanunda öngörülen rejimler arasından birinin seçilmesi şeklinde yapılması zorunludur. Dolayısıyla özel mal rejimi veya karma mal rejimi sözleşmesi geçersiz olmaktadır. Kanunun öngördüğü “kapalı sayı ilkesi” gereği seçilebilir üç mal rejimi bulunmaktadır. Buna göre eşler mal ayrılığı rejimi, paylaşmalı mal ayrılığı rejimi ve mal ortaklığı rejimi arasından birini seçmek zorundadır. Ayrıca “tipe bağlılık ilkesi” gereği seçilen mal rejiminin kanun tarafından çizilen sınırlarına uyulmak zorundadır.
- Evlilik sözleşmesi isteyen erkek ve kadının anlaşmış olması evlilik sözleşmesinin kurucu olgusudur. Evlilik sözleşmesinin kurulması için taraflar arasında seçilen mal rejimi ve evlilik sözleşmesi maddeleri hususlarında ortak irade sağlamış olmalıdır.
- Sözleşmenin taraflarının sözleşmeyi bizzat imzalamaları gerekir. Çünkü mal rejimi sözleşmesi yapmak kişiye sıkı sıkıya bağlı bir haktır. Yani, sözleşmeyi aile hukuku avukatı veya yasal temsilci imzalayamaz. Yasal temsilcinin müdahale edebileceği tek hal, taraflardan yani eşlerden birinin ayırt etme gücünü kaybetmesi halindir.
- Mal rejimi sözleşmesi ancak ayırt etme gücüne sahip kimseler tarafından yapılabilmektedir (TMK 204). Ayırt etme gücü, tarafların sözleşmenin sebep ve sonuçlarını anlayacak şekilde davranabilme yeteneğine sahip olması anlamına gelmektedir. Ayırt etme gücüne sahip küçük ve kısıtlılar Türk Hukuku’nda “sınırlı ehliyetsiz” grubunu oluşturmaktadır. Sınırlı ehliyetsizler, evlilik sözleşmesi yaparken yasal temsilcilerinin rızasını almak zorundadır. Yasal temsilci, rıza iradesini sözleşmeyi imzalamak suretiyle göstermektedir.
- Nişanlılık döneminde nikahtan önce yapılan evlilik sözleşmesi, “geciktirici şarta bağlı sözleşme” niteliğinde olup geçerliliği evlenmenin tamamlanmasına bağlıdır.
Evlilik Sözleşmesi Ne Zaman Yapılır?
Türk Hukuku’nda evlilik sözleşmesinin ne zaman yapılacağı TMK m. 203 ile düzenlenmiştir:
Mal rejimi sözleşmesi, evlenmeden önce veya sonra yapılabilir. Taraflar, istedikleri mal rejimini ancak kanunda yazılı sınırlar içinde seçebilir, kaldırabilir veya değiştirebilirler.
Yani, Türk Medeni Kanunu evlilik sözleşmesinin yapılması yönünden bir zaman ölçütü öngörmemektedir. Evlilik sözleşmesi;
- evlenme töreninden önce,
- evlenirken ve
- evlendikten sonra yapılabilmektedir.
Aynı zamanda taraflar, evlilikte uygulanacak mal rejimini seçtikten sonra, ileride çocuklarının olması halinde veya belli bir süre sonra mal rejimini değiştirmeyi de kararlaştırabilirler.
Evlilik Sözleşmesi (Mal Ayrılığı Sözleşmesi) Hangi Konularda Yapılabilir?
Evlilik sözleşmesi maddeleri nelerdir diye bakıldığında kural olarak yer alabilecek düzenlemeler şu şekildedir:
- Paylı mülkiyet konusu maldaki pay üzerinde tasarruf
- Kişisel mal statüsü yaratma
- Değer artışından mal alımı
- Aile konutunun kullanımı
- Birliğin giderlerine katılım
- Artık değere katılım
- Katılma alacağına mahsuben aile konutu üzerinde düzenleme
- Seçilebilir rejimlerde düzenleme
- Faiz ve güvence
Evlilik Sözleşmesi Boşanma Davasında Geçerli Mi?
Kanun tarafından getirilen düzenlemeleri yok sayan evlilik sözleşmeleri geçerli değildir; batıldır. Dolayısıyla boşanma durumuna göre kanunda öngörülen düzenlemeden farklı bir düzenleme yapılması halinde bu düzenleme TMK m. 184’e göre hakim tarafından onaylanmadıkça geçerli olmamaktadır. Örneğin zina yapılması halinde cezai şart geçersizdir.
Ayrıca evlilik sözleşmesi, boşanma davasının eki niteliğinde değildir. Dolayısıyla mal rejiminin tasfiyesinin boşanma davasıyla birlikte karara bağlanması zorunluluğu bulunmamaktadır.
“Mal rejiminin tasfiyesi boşanma davasının eki niteliğinde olmadığından; boşanmayla birlikte karara bağlanması zorunluluğu bulunmamaktadır.” (Y8HD, 15.03.2016, E. 2014/24971, K. 2016/4701)
Evlilik Sözleşmesi Yapılmazsa Ne Olur?
Evlilik sözleşmesi yapılması kanuni bir zorunluluk değildir. Eşim evlilik sözleşmesi istiyor ancak ben istemiyorum diyen birçok kimse bulunmaktadır. Evlilik sözleşmesi yapma hakkı kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olup kimse bu sözleşmeyi yapmaya zorlanamaz.
TMK m. 202 ile eşler arasında edinilmiş mallara katılma rejiminin uygulanmasının asıl olduğu kabul edilmektedir. Bu düzenleme tamamlayıcı bir hukuk kuralıdır. Bu sebeple, eşler arasında bir evlilik sözleşmesi yapılmadığı takdirde “kural mal rejimi” olarak edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanmaktadır. Dolayısıyla evlilik sözleşmesi yapılmaması halinde taraflar hak kaybına uğramamaktadır. Boşanma ve malların tasfiyesi durumunda taraflar arasında yasal mal rejimi kuralları uygulanmaktadır.
Evlilik Sözleşmesinin İptali ve Geçersizliği
Türk Hukuku’nda sözleşme serbestisi ilkesi geçerlidir ancak TBK m. 26’ya göre sözleşme serbestisi, kanunda öngörülen sınırlar ve emredici hükümlere aykırı olmamak koşuluyla uygulanmaktadır.
Aile hukuku alanında mutlak sözleşme serbestisinden bahsetmek mümkün değildir. Fakat boşanmanın sonuçlarının öngörülebilir olması hukuki güvenlik açısından gerekmektedir. Dolayısıyla Türk Hukuku’nda evlilik sözleşmesinin hukuki geçerliliği, sözleşmenin kanunda öngörülen sınırlar dahilinde yapılmış olmasına bağlıdır.
Kanunun öngördüğü sınırları aşan düzenlemeler içeren evlilik sözleşmeleri “iptal edilebilirlik” yaptırımına tabi olmaktadır. İptal sebebi içeren evlilik sözleşmeleri, aile mahkemesinde evlilik sözleşmesinin iptaline ilişkin istemde bulunmak suretiyle hükümsüz kılınmaktadır.
İradeyi sakatlayan sebeplerin varlığı evlilik sözleşmesinin iptal sebebidir. İradeyi sakatlayan sebepler yanılma, aldatma ve korkutma olarak TBK m. 30 vd. ile düzenlenmektedir. TBK m. 18 gereği muvazaa iptal sebebidir. Dolayısıyla muvazaalı bir evlilik sözleşmesi batıldır.
“Davacılar (…) davalılar arasında yapılan (…) sayılı mal ayrılığı sözleşmesinin muvazaalı olduğundan bahisle geçersizliğinin tespitine karar verilmesini istemiştir.” (Y8HD, 7.06.2017, E. 2016/10565, K. 2017/8506)
Küçük ve kısıtlıların evlilik sözleşmesi yapabilmesi için yasal temsilcilerin yazılı rızası aranmaktadır. Kanun tarafından öngörülen bu nitelikli şekil şartının yokluğu sözleşmenin iptal sebebidir.
Evlilik sözleşmesi, ancak kanunda öngörülen mal rejimi türlerinden birinin seçilmesi suretiyle akdedilmektedir. Türk Hukuku’nda evlilik sözleşmelerinde “tipe bağlılık ilkesi” uygulanmaktadır. Dolayısıyla kanunda öngörülen sınırları aşan evlilik sözleşmesi, tipe aykırılık sebebiyle iptal edilmektedir.
TMK 184’e göre boşanmanın fer’i sonuçlarına ilişkin sözleşme yapılamaz. Boşanmanın fer’i sonuçları şöyle sıralanabilir: kişisel ilişki, velayet, iştirak nafakası, maddi tazminat, manevi tazminat, yoksulluk nafakası.Bu hususları içeren evlilik sözleşmesinin geçerliliği, hakim tarafından onaylanmasına bağlıdır. Dolayısıyla bu hususlarda evlilik sözleşmesi yapılması mümkün değildir. Yapılmış ise hukuken geçersizdir.
Evlilik Sözleşmesi Nasıl İptal Edilir?
Mal rejimi aktinin iptali için eşlerden birinin ikamet yerindeki aile mahkemesine sözleşmenin iptali veya kaldırılması talepli dava açılır.
Evlilik Sözleşmesi Ücreti
Noterde yapılacak olan evlilik sözleşmesi ücreti, sözleşmenin sayfa sayısına ve yapılma şekline göre değişiklik göstermektedir. Evlilik sözleşmesi noter ücreti hangi noterlikte yapıldığına göre değişiklik gösterir. Bazı noterler diğerlerine göre daha düşük ücret verebilir. Evlilik sözleşmesi avukatının ücreti boşanma avukatı ücretleri ile aynı fiyatlardır.
Yabancılarla Evlilik Sözleşmesi
Eşlerden birinin yabancı olması halinde evlendirmeye il ve ilçe belediye evlendirme memurlukları ile nüfus müdürleri yetkilidir. Dolayısıyla evlilik başvurusu esnasında yabancılarla evlilik sözleşmesi TMK m. 203 esaslarına tabi olarak yapılmaktadır. Yabancılarla evlilik sözleşmesinin geçerli olması için kişilerin anadiline tercümesinin yapılması veya tercüman eşliğinde imzalanması gerekir.
Evlilik Sözleşmesi Örneği
Noter evlilik sözleşmesi örneği her noterin kendi tanzim ettiği metinlere göre değişkenlik göstermektedir. Evlilik sözleşmesi avukatı tarafından hazırlanan örneklere ulaşmak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
