Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması Nedeniyle Boşanma Davası (Şiddetli Geçimsizlik) [TMK 166]
Şiddetli geçimsizlik nedir?
Evliliklerin büyük çoğunluğu genel boşanma sebeplerine dayalı olarak sona ermektedir. TMK m. 166 uyarınca; ortak hayatı sürdürmek eşler bakımından artık çekilmez hale gelmişse boşanma davası açılabilir. Burada iki şart bulunur;
- eşler arasında çok ciddi bir geçimsizlik olması (örneğin çocukları hangi okula göndereceklerine karar veremeyen eşlerin anlaşmazlığı ciddi bir geçimsizlik değildir) ve
- en az bir eş için evliliğin artık çekilmez hale gelmesi gerekir.
Dolayısıyla, boşanma davası için aşağıda sayılan boşanma sebepleri veya benzerlerinin mevcudiyeti ve bu sebeplerin evlilikte ortak yaşamı çekilmez hale getirmesi gerekmektedir.
Yine de, hiçbir eşte kusur olmaksızın evlilik birliğinin temelinden sarsılması eşlerin karakterinden veya yaşam tarzlarındaki zıtlıktan kaynaklanıyorsa, her iki eş de boşanma davası açabilecektir.
Şiddetli geçimsizlik nedeniyle boşanma davası nasıl açılır?
Boşanma davasının açılması için boşanma sebeplerini içeren dava dilekçesi, dava açan tarafın nüfus cüzdan fotokopisi, boşanma sebeplerini ispata elverişli belgeler, boşanma avukatı ile dava açılıyorsa vekaletname gerekmektedir. Dava açarken mümkün olduğunca tüm delillerin dava dilekçesine ek yapılması gerekir. Boşanma dava dilekçesinde tüm maddi ve manevi tazminat, nafaka, velayet istemleri yer almalıdır. Söz konusu dava dilekçesi ve deliller hazır edildiğinde, boşanma davası eşlerden birinin yerleşim yerinde veya son 6 aydır birlikte yaşadıkları yer mahkemelerinde açılabilir. Görevli mahkeme aile mahkemeleridir; aile mahkemesi yok ise, asliye hukuk mahkemeleri görevlidir.
Şiddetli geçimsizlik nedeniyle boşanma davası 1 gün bile evli kaldıktan sonra açılabilir. Ancak boşanmayı istemede haklı bir sebep olması gerekir.
2022 yılında şiddetli geçimsizlik sebebiyle açılan boşanma davaları ortalama 5-6 celse sürmektedir; bu neredeyse yaklaşık 1,5 yıla tekabül etmektedir. Ancak bazı boşanma davalarının tek celsede bitmesi mümkündür.
Boşanmak istemeyen eş boşanmaya itiraz edebilir mi?
Şiddetli geçimsizlik nedeniyle açılan boşanma davalarında davalı eş boşanmayı istemiyor ise, boşanma davasına itiraz edebilir ve mahkemenin boşanma davasını reddetmesini talep edebilir. Ancak davalının itirazının kötü niyetli olmaması gerekir. Birlikte yaşamaktan kaçınan veya birlik görevlerini yerine getirmeyen eşin itirazı kötü niyetli kabul edilecektir. Eşin itirazının kötü niyetli olduğunun kabul edildiği diğer örnek durumlar; eşinin ana babasını eve almayan eşin boşanmaya itirazı, eşini sürekli sevmediğini söyleyen eşin itirazı, eşini aşağılayan kişinin itirazı, temizlik kurallarına uymayan kişinin itirazı, cinsel yaşamlarını dışarıda anlatan kişinin itirazı, eşini polise birden fazla şikayet eden kişinin itirazı, eşine hakaret eden kişinin itirazıdır. Bu gibi durumlarda, örneğin hakaret eden ya da cinsel yaşamlarını üçüncü şahıslara anlatan eşin boşanma davasının reddedilmesini talep etmesi kötü niyetli bir talep olarak kabul edilir.
Karşı tarafın boşanma davasına itiraz etmesinin kabul edilebilir olduğu durumlar, evliliğini kurtarmak isteyen kişinin itirazı gibi durumlarda olur. Eğer kişi gerçekten boşanmak istemiyor ise, boşanma davasının reddine karar verilmesini talep edebilir.
Boşanma davasının reddi
Boşanma davasını açan davacı eşin ileri sürdüğü boşanma sebepleri hakim tarafından kendisine tanınan takdir hakkı kapsamında değerlendirilir ve neticede hakim, boşanmaya karar verebilir veya davayı reddedebilir.
Ayrıca, daha fazla kusurlu eş boşanma davası açar ise ve daha az kusurlu olan eş davaya itiraz ederse, Mahkeme evlilik birliğinin devamında davalı ve çocuklar yönünden korunmaya değer bir yararı bulunması halinde boşanmayı reddedebilir.
Hakimin boşanma davasını reddetmesi halinde, yani tarafların boşanma taleplerini reddetmesi halinde, evlilik birliği yeniden kurulamazsa (TMK m. 166/4) yeniden boşanma davası açılır.
Boşanma için haklı nedenler nelerdir?
Aşağıdaki sebepler, Yargıtay nezdinde boşanma için geçerli sebepler olarak kabul edilmektedir:
- Eşe baskı yapmak, küçümsemek
- Doğumda ve hamilelikte ilgilenmemek
- Hakaret ve tehdit etmek, aşağılamak
- Fiziksel şiddette bulunmak
- Sadakatsizlik
- Zina
- Evlilik birliğine ilişkin görevleri yerine getirmemek
- Birlikte yaşamamak
- Bağımsız konut temin etmemek, ailesinin müdahalesine sessiz kalmak, ailesiyle görüştürmemek, ailesini istememek (haklı sebep olmaksızın)
- Eski nişanlısıyla kıyaslamak ve aşağılamak
- İftirada bulunmak
- Haksız yere başkalarıyla ilişki kurmakla suçlamak
- Agresif davranışlarda bulunmak, küfür ve hakaret etmek
- Eşinin rahatsızlığını söyleyerek tiksindiğini ifade etmek
- Ortak konuttan ayrılmasını istemek, evden kovmak, karşı tarafın ailesini arayıp gelin kızınızı götürün demek
- Evin işlerine sürekli müdahalede bulunmak
- Sosyal medyada medeni durumu evli olmadığı izlenimi yaratacak şekilde belirtmek
- Başka bir sevgili ile yaşamak
- Şişko, tombul şeklinde aşağılamak
- Geçim ve bakım yükümlülüğünü yerine getirmemek
- Eşyalarına zarar vermek
- Başka bir erkeğin aracından alkollü şekilde inmek
- Salak demek, eşek gibi peşimden geleceksin demek
- Eşinin hastalığında ilgilenmemek
- Başkasıyla gece geç saatlere kadar mesajlaşmak
- Başkasıyla otelde yemek yemek
- Güven sarsıcı davranışlarda bulunmak
- Sen hizmetçisin, geri zekalısın, orospusun, vesikalısın şeklinde hakaret etmek
- Eşini istemediğini, sevmediğini, nefret ettiğini söylemek
- Başka bir kadına ilgisinin olduğunu gösteren davranışlarda bulunmak
- İntihara kalkışmak
- Çocuğuna karşı şevkat duygusuyla bağdaşmayan davranışta bulunmak
- Ev işini yapmamak, kocasına şiddet göstermek
- Beddua etmek
- Eşin uygun görmemesine rağmen arkadaş ve yakınlarını sıklıkla ortak konuta getirmek
- Eski sevgili ile görüşmeye devam etmek
- Ortak çocuğu kürtajla aldırma konusunda baskı yapmak
- Kadının kocasının rızası dışında kürtaj yaptırması
- Kürtajla alınan çocuğun kendisinin olmadığını iddia etmek
- Eşinin iffeti ile ilgili ağır suçlamalarda bulunmak
- İnternette güven sarsıcı davranışlarda bulunmak
- Eşine zorla porno izletmek
- Eşin evde bulundurduğu porno filmleri yaşı küçük ortak çocuğun izlemesine neden olması
- Yatak odasında çekilen özel görüntüleri başkalarına göstermek
- Yatak odası sırlarını başkalarına anlatmak
- Eş ile yatak odasını ayırmak ve odaya almamak
- Cinsel ilişki gerçekleştirmemek, cinsel birliktelikten kaçınmak
- Cinsel yaşamı başkalarına anlatmak
- Eşi hakkında bakire olmadığı yönünde dedikodu çıkmasına yol açması
- İktidarsızlıkla suçlamak
- Dedikoduya sebep vermek, eş ile ilgili dedikodu çıkarmak
- Aile mahremiyetini korumamak
- Çocukların ihtiyaçlarını karşılamamak
- Eşinin menapoza girmesi sebebiyle yaşadığı sıkıntılara karşı yeterli duyarlılık ve sabır göstermemek
- Eşi eve kabul etmemek
- Eşini rahatsız edecek şekilde eski sevgiliden bahsetmek
- Eşinden soğuduğunu, eski sevgilisini özlediğini söylemek
- Başkasını sevdiğini söylemek
- Keşke eski sevgilimle evlenseydim demek
- Eşin başka biriyle çocuk sahibi olması
- Astım hastası olan eşin yanında sürekli sigara içmek
- Tepki davranışı dışında hareketlerde bulunmak
- Eşi kendi düşünceleri doğrultusunda yönetmeye çalışmak ve baskı kurmak
- Evin kapı kilitlerini değiştirmek
- Kadının sürekli eşine küserek babaevine gitmesi
- Eşin alkol alması
- Cimri davranmak
- Eşin çalışması konusunda baskı yapmak
- Başka biriyle yakınlaşması ve bu kişinin diğer eş yokken ortak konuta sık sık gelmesi
- Önceki evliliğinden olan çocuğunu evlat edinmesi için baskı uygulamak
- Evlenmeden önce sigara içmediğini söylediği halde akciğer hastası eşin yanında sigara içmek
- Kadının kocasının haberi olmaksızın altınlarını abisine vermesi suretiyle kocasının mali konularda güvenini sarsması
- Aşırı kıskançlık
- Normal dışı ilişki teklifinde ısrar ve baskı
- Günlük yaşama müdahale edip baskıcı davranmak
- Eşine zorla gereksiz ilaç içirmek
- Kadının ortak konutu birlik görevlerini yerine getirmemek için sık sık terk etmesi, evliliğini kocadan maddi menfaat sağlamak için baskı aracı olarak kullanması
- Evliliğe devam etme şartları adı altında talimat içeren mektup yazması ve bu suretle manevi baskı yaratması
- Kocanın karısının örtünmesi için baskı yapması
- Misafirlere ilgisiz davranarak onların önünde eşi küçük düşürücü hakaretler etmesi
- Muska ve büyü ile uğraşmak
- İnternet üzerinden mesaj ile beddua etmek
- Herkes kendi yoluna istemiyorum artık demek
- Evlilik cüzdanını yırtmak ve altınları bahçeye atmak
- Otelde başka biriyle konaklamak
- Telefona “aşkım” şeklinde kayıtlı başka biriyle görüşmek
- Eşine ekonomik baskı uygulamak
- Eşe ahlaksız teklifte bulunmak
- Başkasına evlenme teklif etmek
- Doğal olmayan yollardan cinsel birlikteliğe zorlamak
- Cinsel yönden fiziksel herhangi bir engel olmaksızın cinsel birleşmeyi gerçekleştirmemek
- Cerrahi olarak vajenin yapılması erkek açısından katlanılması zor bir olay ise
- Sürekli borçlanma, alacaklıların eve gelmesi ve diğer eşi huzursuz etmeleri
- Akıl hastalığı nedeniyle kısıtlanan kişinin eylemleri iradi olmadığından, sırf bu nedene dayalı şiddetli geçimsizlik davalarında boşanmaya karar verilemez.
- Eşinin ailesine yeterli saygıyı ve nezaketi göstermemek
- Ailesinin etkisinde kalmak ve annesinin eşine müdahalesine sessiz kalmak
Boşanma için haklı olmayan nedenler nelerdir?
Aşağıdaki sebepler, Yargıtay nezdinde boşanma için geçerli sebepler olarak kabul edilmez. Genel anlamda, iradi olmayan davranışlar veya istek dışı olaylarda kusur yok ise, boşanma sebebi yapılamaz.
- Kleptomani gibi iradi olmayan ve evlilik birliğini çekilmez hale getirmeyen hastalıklar: bu tip hastalıklar evliliği çekilmez hale getiriyorsa kleptomani boşanma sebebi olabilir; örneğin sosyal çevrede sürekli utandırıyorsa, bedelini diğer eş ödemek zorunda kalıyorsa, sosyal açıdan dışlanmasına sebep olmuşsa.
- Çocuğun ölümüne sebep olduğu iddiası: kusur veya ihmal yoksa, boşanma sebebi değildir.
- Cinsel saldırıya uğramak: tecavüze uğrayan kadına karşı boşanma davası açılması haksızdır.
- Yaş farkı olması
- Evlilik birliğinin ödevlerinin bir hastalık sebebiyle yerine getirilememesi
- Tedavi edilebilir hastalık ve akıl hastalığı
- Bulaşıcı olmayan hastalık
- Ağız ve vücut kokusu: bu durum tek başına boşanma sebebi değildir, ancak karşı taraf rahatsız oluyor ve bunun için tedavi olmaktan kaçınıyorsa, ağzı veya vücudu kokan eşe karşı haklı sebeple boşanma davası açılabilir.
- Yatağını ıslatmak: eşinin idrar kaçırması bir hastalık ise ve tedavi edilebilir fakat tedavi reddediliyor ise, boşanma davasına sebep olabilir. Ancak sürekli nitelikte ise ve azap halini almışsa da boşanma sebebi olabilir.
- MS hastalığı boşanma sebebi değildir.
- Tedavisi olmayan hastalık sebebiyle boşanma davası açılamaz (akıl hastalığı hariç).
- Felçli olmak boşanma sebebi değildir.
- Görme veya işitme engelli olmak boşanma sebebi değildir.
- Kısır olmak boşanma sebebi değildir; kısırlık tedavisini reddetmek boşanma sebebi haline gelir.
- İntihar girişimi tepkisel ise boşanma sebebi değildir. Bunun tekrarı halinde, boşanma sebebi oluşur. Tepki olarak kabul edilmesi için bir olayın tek sefer olması gerekir.
- İlgisizliğe karşı tepki niteliğindeki bir tek olay sebebiyle boşanılamaz.
- Dil, din, ırk, mezhep, felsefi inanç ayrılıkları boşanma sebebi tek başına boşanma sebebi değildir.
Evlilik birliğini temelinden sarsan nedenler nelerdir?
Evlilik birliğini temelinden sarsan olaylar altı ana grupta toplanabilir:
- Duygusal şiddet,
- Ekonomik şiddet,
- Cinsel şiddet,
- Fiziksel şiddet,
- Sosyal şiddet ve
- Görsel şiddet.
Evlilikte Duygusal Şiddet
Alay etmek, küçük düşürmek, küçümsemek, başkalarıyla kıyaslama, sırları açıklamak, dedikodu çıkarmak, iftira atmak, durduk yere suçlamak, aşağılamak, hakaret etmek, sevgisizlik, eşi istemediğini söylemek, sevmediğini söylemek, çocuklar arasında ayırım yapmak, kıskançlık, tehdit etmek, uzaklaştırmak/kovmak, beğenmemek, baskı yapmak, ilgisizlik, dışlamak, güven sarsıcı hareketlerde bulunmak, hastalıkla ilgilenmemek, eve gelmemek, temizliğe özensizlik, güven sarsıcı davranmak (sadakatsizlik benzeri davranışlar, örneğin, eski sevgiliyi anmak, iş yerinde istenmeyen bir iş arkadaşıyla çalışmaya devam etmek, gittiği yer hakkında yalan söylemek), eşinden habersiz kürtaj olmak, eşinden hamileliği gizlemek, çocuklara özen göstermemek, eve yardımcı olmamak, eşyalara zarar vermek…
Evlilikte Ekonomik Şiddet
Aşırı borçlanmak, borçlarını ödememek, haciz gelmesine sebebiyet vermek, aşırı şans oyunu oynamak, çalışmamak, zorla çalıştırmak, işten ayrılmasına sebep olmak, uygunsuz işte çalışmak, bağımsız konut sağlamamak (ana evinde barınmak), konutun aboneliklerini iptal etmek, eve bakmamak, ev eşyalarını satmak, ev kirası ödememek, cimrilik, diğer eşin izni olmadan evi satmak, eşinin maaşına el koymak, eşinden habersiz kredi kartını kullanmak, eşinin parasını çalmak, kumar oynamak…
Evlilikte Cinsel Şiddet
Cinsel ilişki kuramamak ve tedaviden kaçınmak, doğal olmayan ilişkiye zorlamak, istek dışı ilişkiye zorlamak, cinsel hayatla ilgili dedikodu yapmak, cinsel sapkınlık, sapıklık, cinsel taciz, cinsel tacize sessiz kalmak, porno izletmek, cinsel içerikli uygunsuz görüntü göndermek, porno sitelerine girmek, cinsel içerikli uygunsuz laflar söylemek, başkasına cinsel ilişki teklifinde bulunmak, cinsel güveni sarsmak, cinsel sadakata aykırı davranmak, evlilik dışı çocuk yapmak…
Evlilikte Fiziksel Şiddet
Dövmek, çocuğu dövmek, ailesini dövmek, ailesinin eşini dövmesine sessiz kalmak, yaralamak, eşya fırlatmak, tırnak geçirmek, ısırmak, itmek, tekmelemek, saçını çekmek, vurmak, kilitlemek, üzerine yürümek, şiddete kalkışmak…
Evlilikte Sosyal Şiddet
Giyim konusunda baskı yapmak, kapanmaya zorlamak, eşinin giyimine ailesinin baskı yapmasına sessiz kalmak, çağ dışı giyinmek, sürekli içki kullanmak, içki içmeye zorlamak, uyuşturucu kullanmak, aykırı hobilere sahip olmak, ilkel tedavi yöntemleri uygulamak, üfürükçülerle muhatap olmak, çocuk istememek, misafirperver olmamak, yasa dışı dini faaliyetlerde bulunmak, tarikatçılık, büyü muska fal işleriyle uğraşmak, sadece imam nikahlı yaşamak, dini nikahı bozmak, namaz kılması için baskı yapmak, sosyal ilişkileri kısıtlamak, sosyal paylaşım sitelerinde küçük düşürmek, tek başına tatile çıkmak, eğitim görmesini engellemek, sosyal ortamlarda yalnız bırakmak, sürekli eve istenmeyen misafir getirmek, sosyal sadakate aykırı davranmak, kendisini sosyal olarak yanlış tanıtmak…
Evlilikte Görsel Şiddet
Facebook, Instagram, Twitter, YouTube, SnapChat, Linkedin hesaplarına ilişkin olarak telefon, mesaj, fotoğraf, görüntü, mektup gibi vasıtalarla diğer eşe karşı aykırı davranış, söz ve anlatımda bulunmak.
Boşanma davasında affetme sebebiyle hak kaybı
Şiddetli geçimsizlik nedeniyle boşanma davasında boşanmaya sebep olan olayların sonrasında barışmış olmak, kayıtsız şartsız ve fiili bir tutum ve davranışla af iradesi göstermek, hoşgörü ile karşılamak veya evliliği boşanmada ileri sürülen olaylar sonrasında uzun süre devam ettirmek af niteliğinde davranışlar olarak yorumlanır ve bu sebeplere istinaden boşanma kararı verilmez. Dolayısıyla yukarıda örnekleri verilen boşanma sebeplerinin doğmasından sonra bu davranışlara maruz kalan kişinin söz konusu hareketleri affettiğini gösteren bir davranışı olması halinde, haklı sebep artık geçersiz sayılabilecektir. Örneğin aldatma halinde, aldatma olayının öğrenilmesinden itibaren 6 ay geçmiş ve hala bir boşanma davası açılmamışsa, bu sadakatsizliğin hoş görüldüğü veya affedildiği kabul edilir. Ancak bu hususun karşı tarafça iddia edilmesi gerekir. Ayrıca, Yargıtay, evliliği kurtarma adına gösterilen iyiniyetli barışma girişimini ve kabul edilmeyen barışma girişimini af olarak değerlendirmemektedir.
Şiddetli geçimsizlik sebebiyle açılacak davalarda dikkat edilmesi gereken önemli hususlar:
- Eğer fiziksel şiddet gerçekleşmiş, ancak sonrasında barışma olmuş ve evlilik devam etmiş ise, fiziksel şiddet olayı affedilmiş veya hoşgörüyle karşılanmış bir durum haline gelir ve boşanma sebebi olmaktan çıkar. Özetle, barışmadan önceki olaylar, boşanmaya dayanak yapılamaz. Ancak şuna dikkat etmek gerekir: darp nedeniyle açılan ceza davasında şikayetten vazgeçme olsa da bu af değildir ve sonucu değiştirmez.
- Sadece mesajlaşmalar delil sayılamaz, bunların tanık beyanları ile desteklenmesi gerekir. Örneğin kayıtların o kişiye ait olduğunu da ispatlamak gerekir.
- Evi terk başlıbaşına boşanma sebebi olmaz. Evi terk etmede haklı bir sebep olması halinde, terk eylemi boşanma sebebi değildir. Örneğin, geri dönme ihtarı bağımsız konut temin etmeyen koca tarafından kadına yapılırsa, kadın eve dönmemekte haklıdır.
- Sara hastalığı boşanma sebebi sayılmaz. Boşanma sebebi olabilecek tek hastalık iyileşmesi mümkün olmayacağına dair rapor verilen akıl hastalığıdır.
- Aksine delil ve ciddi bir sebep olmadıkça asıl olan tanık beyanlarının doğru olduğudur (HMK m. 254). Akrabalık ve diğer bir yakınlık başlı başına tanık beyanını değerden düşürücü değildir.
