Yabancıların Türkiye’de Şirket Kurması

Türkiye yerli yatırımcılar için olduğu kadar yabancı yatırımcılar için de geniş pazara sahip bir konumdadır. Türkiye gelişmekte olan ekonomisi, elverişli genç nüfusu, stratejik konumu ve nitelikli iş gücü ile yabancı yatırımcı ve şirketlerin faaliyet göstermek istediği bir ülke haline gelmiştir. Hukukumuzda meydana gelen son dönemdeki değişiklikler ve yenilikler ile Türkiye şirket kurmak isteyen yabancı yatırımcılar için cazip bir merkez haline gelmektedir. Öyle ki ‘Doğrudan Yabancı Yatırımcılar Kanunu’ ve buna bağlı olarak yapılan yenilikler ile yerli ve yabancı yatırımcıların Türkiye’de şirket kurma noktasında aynı hak ve yükümlülüklere tabi oldukları söylenebilmektedir. Bu kanun ile özel kanunlarla aksi öngörülmedikçe yabancı yatırımcılar ve Türk yatırımcılar hukuki olarak eşit muameleye tabi kılınmıştır. Doğrudan Yabancı Yatırımcılar Kanunu m. 3 hükmü uyarınca:

“Uluslararası antlaşmalar ve özel kanun hükümleri tarafından aksi öngörülmedikçe; yabancı yatırımcılar tarafından Türkiye’de doğrudan yabancı yatırım yapılması serbesttir. Yabancı yatırımcılar yerli yatırımcılar ile eşit muameleye tabidirler”

4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımcılar Kanunu yabancı yatırımlara ilişkin temel kanun olarak düzenlenmiştir. Türkiye’nin uluslararası yatırımlara yönelik liberal ve eşitlikçi yaklaşımı hukuki bir boyut kazanmıştır. İlgili kanun ile yabancı yatırımcılar için birçok hukuki engel ve bürokrasi işleri kaldırılmış, izin-onay sisteminden “bilgilendirme” sistemine geçilmiştir. Yabancılar için önceki dönemde koşulan şartlar kaldırılmıştır. Bu kanun sayesinde yabancı yatırımcıların şirket kurma şartları yerli yatırımcılar ile eşit duruma getirilmiştir. Aynı zamanda yabancı yatırımcılar Türkiye’de mevzuatın izin verdiği tüm şirket türlerini kurabilme imkanına sahip hale gelmiştir. Yani yabancı gerçek ve tüzel kişiler küçük, orta veya büyük ölçekli yatırımları, şirket türü açısından herhangi bir sınırlama bulunmaksızın yapmakta özgürdürler.

Türkiye’de Şirket Nasıl Kurulur?

Türk Ticaret Kanunu ile düzenleme alanı bulan şirket türleri limited şirket, anonim şirket, kooperatif, komandit ve kolektif olarak ele alınmaktadır.

Yazımızda daha önce de bahsettiğimiz gibi yabancılar için artık şirket türü noktasında herhangi bir kısıtlama yoktur. TTK’da yer alan şirket türleri ve TBK’da yer alan adi şirket türlerinden en uygun olanı belirlenip kurulabilir. Ancak bu şirketlerin her birinin özellikleri ve kuruluş işlemleri birbirlerinden farklıdır.

Türkiye'de Anonim Şirket 

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız mal varlığıyla sorumlu olan şirkettir. Pay sahipleri, yalnızca vaat etmiş oldukları sermaye payları ile şirkete karşı sorumludur. Anonim şirketlerin sermayesi paylara bölünmüştür. Şirket ortaklarının sorumluluğu taahhüt ettikleri ve ödedikleri sermaye ile sınırlıdır. Anonim şirketin kurulabilmesi için pay sahibi olan bir veya daha fazla kurucunun varlığı aranır. Anonim şirketlerde kurucular pay taahhüt emiş olan ve esas sözleşmeyi imzalayan gerçek veya tüzel kişilerdir. Tamamı esas sözleşmede taahhüt edilmiş bulunan sermayeyi ifade eden esas sermaye 50.000 Türk lirasından aşağı olamaz. Şirket ortaklarının tamamı yabancı olabilirken yönetim kurulu üyelerinin Türk vatandaşı olması ve Türkiye’de yerleşik olması şartı da aranmamaktadır.

Türkiye'de Limited Şirket 

Bir limited şirket, şirket unvanını ve önceden belirlenmiş (sabit) sermayesini oluşturmuş, şirket varlıklarıyla sınırlı yükümlülüğe sahip bir veya daha fazla gerçek kişi veya tüzel kişiyle kurulur. Pay sahibi olan kişiler limited şirkete karşı sermaye payları ile sorumludur. Bir limited şirket, asgari sermayesi 10.000 TL olmak üzere en az bir ve en fazla elli gerçek ve tüzel kişi ortaktan oluşturulabilir. Yine ortakların tamamı yabancı uyruklu olabilmekte ve müdürlerin Türk vatandaşı olması ve Türkiye’de yerleşik olması şartı aranmamaktadır.

Türkiye'de Kollektif Şirket

Kollektif şirketler, ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla kurulmuş şirketlerdir. Kolektif şirketlerde hiçbir ortağın sorumluluğu şirket alacaklılarına karşı sınırlanmamıştır. Asgari sermaye sorumluluğu yoktur. Sadece gerçek kişiler ortak olabilir. Şirket kuruluşa ilişkin sözleşme ile kolektif şirket ortakların sorumluluk ve yükümlülükleri belirlenir. Şirketin yönetiminden her ortak sorumludur.

Tükiye'de Komandit Şirket

Şirket en az iki ortak tarafından kurulur ve sermaye tutarına ilişkin bir asgari miktar yoktur. Şirket ortaklarından en az biri komandite diğeri komanditer ortaktır. Komandite ortakların sorumluluğunun bir sınırı mevcut değildir, komanditerler ise taahhüt ettiği sermaye oranında sınırlı sorumludur. Komanditer ortak gerçek veya tüzel kişi olabilir. Ancak komandite ortaklar yalnızca gerçek kişilerden oluşur ve şirket yönetimine seçilebilirler.

Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket

Sermayesi paylara bölünmüş olan ve ortaklarından bir veya birkaçı şirket alacaklılarına karşı bir kollektif şirket ortağı, diğerleri bir anonim şirket pay sahibi gibi sorumlu olan şirket türüdür. Kurucular beş kişiden az olamaz. Kuruculardan en az birinin komandite olması şarttır. Kurucu sıfatına haiz komanditerlerin sahip oldukları payların her birinin tutarının esas sözleşmeye yazılması şarttır.

Kooperatif Şirketler

Kooperatifler, aslında ortakların ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulmuştur. Ortaklar şirkete işgücü ve parasal katkıda bulunmaktadır. Aslolan karşılıklı yardım ve dayanışmadır. Ortaklar gerçek veya tüzel kişi olabilmektedir. Kooperatif şirket, bir sermaye şirketi veya şahıs şirketi olmamakla beraber sayılan diğer şirketler gibi bir ticari şirkettir. Yönetim kurulu en az üç kişiden oluşmaktadır. Yönetim kurulu üyelerinin Türk vatandaşı olması zorunludur, gerçek veya tüzel kişi olabilmektedir.

Türkiye'de Adi Şirket

Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenen adi şirket iki ya da daha fazla kişinin emeklerini ve mallarını ortak bir amaca erişmek üzere birleştirmeyi üstlendikleri bir şirket türüdür. Adi şirketlerin bir tüzel kişiliği yoktur. Gerçek veya tüzel kişi tarafından kurulabilmektedir. Adi şirketin kanunla belirlenmiş bir asgari sermaye tutarı yoktur. Ortak sayısında yasal bir üst sınır olmamakla birlikte ortakların tamamı yabancı uyruklu olabilir.

Bahsi geçen şirketlerden şahıs şirketleri kuruluş kolaylığı, sermaye yatırım borcunun olmaması ve muhasebe maliyetlerinin düşük olması nedeniyle avantajlı olsa da uygulamada daha çok limited ve anonim şirketler tercih edilmektedir. Fakat yabancı yatırımcıların kendileri ve faaliyet türlerine göre en uygun işletme türünü seçmeleri; bahsedilen şirket türlerinden her birinin kuruluş işlemleri, kuruluş aşamaları ve haiz oldukları özelliklerin birbirinden farklı olması gibi, faaliyetin ne olacağına bağlı olarak şirket ana sözleşmesinin hazırlanması büyük önem taşımaktadır.

Yabancıların Türkiye’de Şirket Kurması

Bir şirket kurmak için başvuru yapılmadan önce toplanması gereken belgeler ve bir ön hazırlık aşaması vardır. Bahsi geçen sürecin yabancı gerçek kişiler ve yabancı tüzel kişiler açısından da bazı farklılıkları olduğu söylenmelidir. Resmi tescil işlemlerine geçmeden önce yabancıların şirket kuruluşu için ön hazırlıkların yapılması gerekmektedir.

Yabancılar Türkiye’de Nasıl Şirket Kurar?

Sırası ile bir şirket kurmak için gerekli ve önemli aşamalar aşağıdaki gibidir.

• Şirket Sözleşmesinin Hazırlanması, Gerekli Evrakların Temini Ve Kurucuların İmzalarının Tasdik Edilmesi

İlk olarak şirket türü belirlenmeli, şirketin türüne göre bir ana/esas sözleşme hazırlanmalı ve fiziki ihtiyaçlar karşılanmalıdır. Esas sözleşme, şirketin unvanını, adresini, faaliyet alanını ve amacını açıklayan tescil edilmiş bir belgedir. Kuruluş aşamasında şirketin unvanı, faaliyet konusu, şirketin merkezi, yönetici ve temsilcinin kim olacağı, sermaye, paylar ve yönetim belirlenir. Esas sözleşme, bir şirketin altyapısını oluşturduğundan, şirket yöneticilerinin kimler olduğu, görevleri, yükümlülükleri ve varsa diğer ortakların adları, nerede ikamet ettikleri, sermayeye katılım payları belirtilmelidir. Esas sözleşme ortaklar tarafından veya ortakların noter tasdikli vekaletine göre temsilcileri tarafından imzalanır ve imzalar noterlikçe tasdik olunur. Türkiye dışında düzenlenen belgelerin ise apostil şerhlerinin alınıp, konsolosluk ya da noterler tarafından onaylanması gerekmektedir.

• Şirket Yetkililerinin İmza Beyanlarının Hazırlanması

Şirket unvanı altında şirketi temsile yetkili kişilerin imzaları yetkili merciler tarafından onaylanmalı ve imza beyannameleri hazırlanmalıdır. Yine aynı şekilde Türkiye dışında düzenlenen belgelerin apostil şerhlerinin alınıp, konsolosluk ya da noterler tarafından onaylanması gerekmektedir.

• Rekabet Kurumu Payı İle Nakdi Sermayenin Ödenmesi

Şirket sermayesinin %0.04’ünün “Rekabet Kurumu Payı” olarak, bu kurumun ilgili banka hesabına yatırılması gerekmektedir. Ayrıca anonim şirketlerde nakdi olarak taahhüt edilen payların en az %25’inin, şirket tescilinden önce şirket adına açılmış bir banka hesabına yatırılması gerekmektedir.

• Ticaret Sicil Müdürlüğünde Tescile İlişkin Başvuru Yapılması 

Kurucuların ilgili belgelerle birlikte sicil dairesine başvurması halinde ticaret sicil müdürlüğü tescil işlemini tamamlar. Ayrıca anonim şirket, limited şirket ve kooperatiflerin kuruluşunda tutacakları ticari defterler ticaret sicil müdürlüğü tarafından onaylanır. Tescil edildikten sonra ilgilisine verilir. Şirket, ticaret siciline tescil edilmekle birlikte tüzel kişilik kazanır. Sonrasında yabancı ortaklar için çalışma izni alınması gerekebilir.

• Yasal Defterlerin Tasdik Edilmesi

• İmza Sirkülerinin Düzenlenmesi

Yabancıların Türkiye’de Şirket Kurması Şartları

Öncelikle belirtmek gerekir ki yabancıların limited şirket kurması ve anonim şirket kurması eski kanun döneminde mümkünken bunun dışındaki şirket türleri için aynı imkan söz konusu değildi. Yeni TTK yabancıların şirket kurması için artık bir şirket türü ayrımına yer vermemiştir. Yani yabancıların şirket kurması 2023 yılında artık TTK’da sayılan bütün şirket türleri için mümkün hale gelmiştir.

Türkiye’de şirket kurmak isteyen yabancılar kuracakları şirket tipi için gereken aşamaları eksiksiz yerine getirmek zorundadırlar. Bununla beraber gereken belgelerinde ibraz edilmesi gerekmektedir. Bu kapsam yukarıda da ifade ettiğimiz üzere şirket esas sözleşmesinin hazırlanması noterlikçe evrakların onaylanması, şirket potansiyel vergi numarasının edinilmesi, rekabet kurumu banka hesabına ödemenin yapılması, şirket banka hesabına sermayenin belli bir kısmının yatırılması bu hususun belgelenmesi, ticaret sicil müdürlüğüne başvuru yapılması, yasal defterlerin tasdik ettirilmesi, imza sirkülerinin düzenlenmesi gibi birçok prosedürün eksiksiz yerine getirilmesi gerekmektedir.

Yabancıların Türkiye’de işyeri açma şartları 2022 arasında ilk şart işyeri açacak yabancıların Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığından izin almalarıdır. Yabancının işyerinde kendi ad ve hesabına çalışmak istemesi halinde işyerinin kuruluş işlemlerinin tamamlanmasının ardından çalışma izni alınması için Bakanlığa başvuru yapılmalıdır. Bakanlıkça yapılacak olan incelemeler neticesinde başvurunun olumlu sonuçlanması halinde yabancının işyeri açma ve çalışma ruhsatı alabilmesi için ilgili belediyeden talepte bulunulması şartı da mevcuttur.

 Yabancılar Türkiye’de Şirket Kurması İçin Gerekli Belgeler

Yukarıda aşamalarıyla yabancıların Türkiye’de nasıl şirket kuracağından bahsettik. Bununla beraber her aşama için istenen belgeler de değişiklik göstermektedir. Ancak genel itibariyle yabancıların Türkiye’de şirket kurabilmesi için gereken belgeler şunlardır:

• Şirket sözleşmesi
• Hissedarların pasaport fotokopisi
• İmza yetkilileri faaliyet belgesi
• İmza beyannamesi
• Potansiyel vergi numarasına ilişkin tescil talep dilekçesi, ana sözleşme, kira sözleşmesi, vekaletname
• Tescil başvurusunda bulunurken kuruluş bildirim formu, şirket sözleşmesi, rekabet kurumuna ödeme belgesi, kuruluş beyannamesi, ticaret odası tescil formu, banka dekontu, şerhlere ilişkin belgeler, ayni sermaye uzman raporu

Bu belgeler genel itibariyle şirket kuruluş aşamasında istenen belgeler olmakla beraber süreç içerisinde gelişen durumlara ilişkin olarak yabancıların Türkiye’de şirket kurması için gerekli belgeler değişebilmektedir.

Çalışma İzni Olmayan Yabancı Şirket Kurabilir Mi?

6735 sayılı Uluslararası İş Gücü Kanunu’nda yabancıların şirket kurması çalışma izni hususuna ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. Eski kanun döneminde Limited şirketlerin şirket yetkilisi olmayan yabancı ortakları ve bununla beraber Anonim şirketlerin Türkiye’de ikamet etmeyen yönetim kurulu üyeleri de çalışma izni almak zorundaydı. Yeni kanunla berber bu zorunluluk kaldırılmıştır. Ancak bu sayılan kişiler dışındaki yabancılar için çalışma izni mecburiyeti devam etmektedir.

Ortaklar için yeni düzenleme bu şekilde olmakla beraber kurucular için farklı düzenlemeler mevcuttur. Yabancı gerçek kişinin çalışma izni olmadan bir şahıs şirketi kurması mümkün değildir.

Yabancılar Şahıs Şirketi Nasıl Kurulur?

Şahıs şirketleri kolektif şirket, komandit şirket, adi şirket ve kooperatif şirketleridir. Yabancı kişilerde Türkiye’de şahıs şirketi kurabilmektedirler. Ancak bunun için birtakım şartlar mevcuttur. Yabancı kişinin Türkiye’de 5 yıldır oturma izniyle bulunması ve bunun akabinde de serbest çalışma iznine başvurması gerekmektedir. Bu halde yabancı kişi Türkiye’de şahıs şirketi kurabilecektir

Yabancı Kişilerin Türkiye’de Şirket Kurması

Yukarıda da bahsedildiği gibi şirket kuruluş sürecindeki tescil ve kuruluş işlemleri esasen oldukça kolaydır. Beraberinde getirdiği yükümlülüklere rağmen (sermaye şirketlerinde asgari sermaye limiti gibi) yabancıların Türk vatandaşları ile aynı standart ve uygulamalara tabi olmaları süreci oldukça kolaylaştırmıştır. Doğrudan Yabancı Yatırımcılar Kanunu sayesinde Türkiye'deki yabancı yatırımcılar Türk şirketleri ile eşit muamele görmekte ve bazı noktalarda üstün haklara sahip olmaktadır. Örneğin, doğrudan yabancı yatırımların kamulaştırılması veya devletleştirilmesi bu kanuna göre sınırlandırılmıştır. Ayrıca yabancı yatırımcılar Türkiye'deki faaliyetleri ile satış, tasfiye ve tazminat, lisans, yönetim ve benzeri anlaşmalardan doğan kazançlarını yurt dışına serbestçe transfer edebilmektedirler.

Ve yine yabancı personel istihdamı açısından bu firmalara çalışma izni kolaylığı sağlanmaktadır. Tüm bunlara ek olarak Türkiye'de yatırım yapmak isteyen yabancılar; vergi indirimleri, yatırım yeri tahsisleri, sigorta primleri ve benzeri devlet teşviklerinden yararlanabilir. Türkiye'de limited ve anonim şirketlerde kurumlar vergisi %20'dir. Ayrıca, bireyler yıl içinde elde ettikleri kazançlar üzerinden gelir vergisi ödemekle yükümlüdür. Şahıs şirketi kurulduktan sonra gelir vergisi oranı %15 ile %35 arasındadır. Türkiye'de ikamet edenlerin veya merkezi Türkiye'de bulunan şirketlerin yurt dışından elde ettikleri gelirler üzerinden vergilendirildiğini de söyleyebiliriz. Bunlara ek olarak katma değer vergisi (KDV), özel tüketim vergisi (ÖTV) ve damga vergisi olacaktır. Şirketin ortaklarına yapılan kar dağıtımı üzerinden vergi kesintisi yapılır. Türkiye, yabancı bir yatırımcının hem kendi ülkesine hem de Türkiye'ye çifte vergi ödemesini engelleyen anlaşmalara taraftır. Bu anlaşmalara taraf olan ülke sayısı günümüzde gittikçe artmakta ve Türkiye'de yatırım yapmak kolaylaşmaktadır. Elbette bunların dışında şirketler veya şahıslar için çeşitli dönemlerde vergi muafiyetleri, istisnalardan yararlanma veya vergi teşvikleri de söz konusu olabilmektedir.

Sonuç olarak günümüz yasal düzenlemeleri çerçevesinde Türkiye'de şirket kurma ve yatırım yapma konusunda yerli ve yabancı ayrımı yapılmamaktadır. Yerli yatırımcıların hak ve yükümlülükleri yabancı yatırımcılar için de geçerlidir. Görüldüğü gibi yabancı yatırımcıların Türkiye'de birçok hukuki ve ticari güvencesi bulunmaktadır. Ancak bu ayrıcalıklardan yararlanabilmek için öncelikle sağlam bir şirket altyapısının kurulması gerekmektedir. Şirket kuruluş süreçleri teknik ve kapsamlı bir çalışma gerektirir. Bu sebeple detaylı bilgi edinerek daha faydalı sonuçlar elde etmek ve olası sorunların önüne geçmek için hukuki yardım alınması tavsiye edilir.

Yabancılar İçin Avukatın Şirket Açması

Yabancıların Türkiye’de şirket açmaları için bizzat başvuru işlemlerini yapmaları gibi bir şart mevcut değildir. Dolayısıyla yabancıların vekaletnamede gerekli yetkileri verdikleri bir avukat desteği ile Türkiye’de şirket açmaları mümkündür.

Yabancı Ortaklı Şirket Kuruluş Masrafları

Yabancı ortaklı şirketin kuruluş masraflarına ilişkin net bir miktar söyleyebilmek mümkün değildir. Zira şirketin türünden sermayelerin miktarına, alınacak olan avukatlık hizmetinden ortak sayısına kadar birçok husus masrafın artmasına veya azalmasına sebep olabilecektir. Ancak yine de genel hatlarıyla masraflar şunlardır:

• Rekabet kurumuna yapılacak ödeme
• Gerekli belgelerin apostilli bedeli
• Noter masrafları
• Vekilden yararlanılacaksa avukatlık ücreti
• Taahhüt edilen sermayenin en az %25’i kadar ödenen asgari sermaye mevduatı
• Ödenmesi gereken vergilere ilişkin masraflar