İş Kazası

İş Kazası Nedir?

Sigortalının, işverenin otoritesi altında bulunduğu bir sırada gördüğü iş veya işin gereği nedeniyle aniden ve dıştan meydana gelen bir etkenle beden veya ruhça zarara uğramasına sebebiyet veren olaya “iş kazası” denir. 

İş Kazası Tanımı

Yasada, iş kazası tanımı yapılmamış ancak bir kazanın hangi hal ve durumlarda iş kazası sayılacağı yer ve zaman sınırlamalarıyla belirtilmiştir.

Herhangi bir kazanın iş kazası niteliğinde olması için birtakım unsurlar aranmaktadır:

• Kişinin 5510 sayılı Kanun’a göre sigortalı sayılmalıdır.
• Kaza gerçekleşmelidir.
• Sigortalının uğradığı kaza sonucu bedensel veya ruhsal bir zarara uğramalıdır.
• Kaza ve sigortalının uğradığı zarar arasında illiyet bağı bulunmalıdır.

İş Kazaları Nelerdir?

5510 sayılı SSGSSK m.13 hükmünde hangi kazaların iş kazası niteliğinde olduğu sınırlı olarak sayılmıştır. Buna göre;

• Sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada,
• İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalının kendi adına ve hesabına bağımsız olarak yürüttüğü iş nedeniyle,
• Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının görevli olarak iş yerinden başka bir yere gönderilmesi sırasında,
• Emziren kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanda,
• İşverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş geliş sırasında

meydana gelen kazalar iş kazası sayılmaktadır.

İş Kazası Nedir Örnek?

• İşe girdikten birkaç saat sonra uğranılan kaza
• İş kazası haberleri ile görüldüğü üzere işçinin işyerinde intihar etmesi
• İşverenin, işçiyi iş yeri dışında bir görevle başka yere gönderdiği sırada meydana gelen kaza
• İşyerinde işçinin kalp krizi geçirmesi
• İşçinin fazla mesai yaptığı sırada meydana gelen kaza
• Görevli olarak başka bir ile giderken bindiği uçağın düşmesi sonucu işçinin ölmesi
• İşverenden alınan talimat uyarınca bir müşterinin evinde elektrik arızasını gidermeye çalışırken meydana gelen kaza
• Memurlarda iş kazası, 5510 sayılı Kanunun öngördüğü nitelikte değildir.

İş Kazası Nasıl İspatlanır?

İş kazası, her türlü delil ile ispatlanabilir.

İş kazası bakımından ispat faaliyetinde en önemli delillerden biri iş kazası tutanağıdır. İş kazası tutanağında işçi bilgileri ve kazanın nasıl meydana geldiği detaylarıyla yer almaktadır.

İş kazası tutanağı bulunmadığı durumlarda hastane tarafından hazırlanan iş kazası raporu ispat aracı olacaktır.

İş Kazası Raporu Tutulmazsa Ne Olur?

İşveren tarafından iş kazası tutanağı tutulması zorunludur. İş kazası meydana gelmesine rağmen işveren tarafından tutanak tutulmamış ise Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından işveren aleyhine idari para cezası uygulanır.

İş Kazası Geçiren Kişi Ne Yapmalı?

• İşveren tarafından iş kazası tutanağı tutulup tutulmadığını kontrol etmelidir. Zira, iş kazası tutanağı işçi açısından bir ispat aracıdır.
• İşçi, hastanede düzenlenen raporun iş kazası raporu olup olmadığını kontrol etmelidir.
• İşveren tarafından iş kazası bildirimi yapılıp yapılmadığını takip etmelidir.
• İşçi, kolluk kuvvetlerine verdiği ifadede işvereninden şikayetçi olmadığı beyanında bulunduğu takdirde kendi aleyhine sonuç yaratabilir.
• İşveren tarafından tedavi süresince destek olunmadığı takdirde işçi şikâyet hakkını kullanacağını ve tazminat davası açacağı hususunu yazılı olarak bildirmelidir.
• İş kazasından işverenin haberi yoksa derhal arayıp bilgi verilmelidir.
• İş kazası geçiren kişi uğradığı zararın artmasına kendi ihmaliyle sebep olursa kendisine verilecek ödenekler %50’yi geçmemek kaydıyla azaltılır.

İş Kazası Durumunda İşveren Ne Yapmalı?

İşveren, sigortalının iş kazası geçirmesi halinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirimde bulunma yükümlülüğü altındadır.

5510 sayılı Kanun m. 13 uyarınca sigortalının iş kazası geçirmesi halinde işveren, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve en geç kazadan sonraki 3 iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na iş kazası bildirimi yapmalıdır.

İş kazası bildirimi, doğrudan ya da taahhütlü posta yoluyla yapılmaktadır. 27011 sayılı SSİY m.35/1 hükmünde e-sigorta ile bildirime olanak tanınmıştır. SGK iş kazası sayfasında bulunan e-bildirim aracılığıyla iş kazası giriş yapılır. Aynı sayfa üzerinden iş kazası sorgulama yapılması mümkündür.

İş Kazası Kaç Gün İçinde Bildirilir?

İşveren iş kazasının gerçekleştiğini, yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Sosyal Güvenlik Kurumu’na kazadan sonraki 3 iş günü içerisinde bildirmekle yükümlüdür.

İş kazası, işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana geldiği takdirde iş kazası bildirim süresi, öğrenilen tarihten itibaren başlar.

Geçici işçi çalıştıran işveren iş kazasını özel istihdam bürosuna derhal bildirmekle yükümlüdür.

Tarım işçileri açısından süre, kazadan sonraki 2 gündür.  

5510 sayılı Kanun’a göre 4/b’li olan sigortalı, iş kazasını bildirim yükümlülüğü altındadır. Sigortalı, geçirdiği iş kazası sebebiyle yaşadığı rahatsızlığının bildirim yapmasına engel olmayan günden sonraki en geç 3 iş günü içerisinde ve 1 ayı geçmemek şartıyla bildirim yükümlülüğü altındadır.

İş Kazası Para Cezası Ne Kadar?

İşveren, iş kazası bildirim yükümlülüğüne aykırı davrandığı takdirde, bildirim tarihine kadar geçen süre için sigortalıya ödenecek iş kazası para cezası, yani geçici iş göremezlik ödeneği işverenden tahsil edilir.

İş kazasına ilişkin gerekli kayıtların işveren tarafından tutulup rapor düzenlenmemesi halinde “iş kazası rapor parası” olarak bilinen 1.500 TL idari para cezası verilir. İş kazası rapor parası hesaplama, her bir yükümlülüğe ayrı ayrı ceza verilecek şekilde gerçekleşir.

İş kazası bildirim yükümlülüğüne aykırı davranıldığı takdirde 2.000 TL idari para cezası olacak şekilde iş kazası bildirmeme cezası verilir.

İş Kazası Geçiren İşçinin Hakları Nelerdir?

İş kazası gerçekleştiği takdirde Sosyal Güvenlik Kurumunca sigortalıya sağlık yardımı ve parasal yardımlar yapılır.

Geçirdiği iş kazası sonucunda sigortalının ölmesi halinde ise hak sahiplerine parasal yardım yapılmaktadır.

SSGSSK m. 63 vd. hükümlerinde düzenlenen “genel sağlık sigortası” kapsamında iş kazası geçiren sigortalı için gerekli tedavi sayılmaktadır.

İş kazası geçiren sigortalıya Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından sağlanan parasal yardımlar şunlardır:

1. Geçici İş Göremezlik Ödeneği

Geçici bir süre çalışamayacağı iş kazası raporu ile saptanan sigortalıya, istirahatli olduğu her gün için ekonomik bir güvence sağlanması amacıyla Kurum tarafından “geçici iş göremezlik ödeneği” verilmektedir.

Geçici iş göremezlik ödeneği verilebilmesi için sigortalının belli bir süre çalışmış ve Kuruma belli miktar prim ödemiş olması koşulu aranmaz.

Geçici iş göremezlik ödeneği; yatarak tedavilerde günlük kazancın ½’si oranında, ayakta tedavilerde ise 2/3’si oranında olarak öngörülmektedir.

Hastalık nedeniyle çalışılmayan günlerde ödenen geçici iş göremezlik ödeneği, aylık ücretli işçilerin ücretlerinden mahsup edilmektedir.

2. Sürekli İş Göremezlik Geliri

İş kazasına uğrayan sigortalı bakımından meslekte kazanma gücünün %10 oranından az olmayacak biçimde yitirildiği anlaşıldığı takdirde sigortalıya “sürekli iş göremezlik geliri” bağlanmaktadır.

İşçiye sürekli iş göremezlik geliri bağlanması için aranan şartlar şunlardır:

• Sigortalının meslekte kazanma gücünü en az %10 oranında yitirmiş olması
• İş kazasına uğradığı sırada icra etmekte olduğu mesleğindeki kazanma gücünün yitirilmesi
• Meslekte kazanma gücü kaybının Kurum tarafından yetkilendirilen sağlık kurulları tarafından raporlanması
• Raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulu tarafından tespit edilmesi

Meslekte kazanma gücünü tamamen (%100) yitiren sigortalılara sürekli tam iş göremezlik geliri bağlanmaktadır. Bu gelir, sigortalının aylık kazancının %70’i oranındadır. Eğer sigortalı, başka birinin bakımına muhtaç durumda ise bağlama oranı %100 olarak uygulanmaktadır.

Meslekte kazanma gücünün tamamen yitirilmediği durumlarda (%10-%99,9) sürekli kısmi iş göremezlik geliri bağlanmaktadır. İş göremezlik derecesi oranında bir miktar belirlenir.

3. Ölüm Geliri

İş kazası sonucunda sigortalının ölmesi durumunda hak sahibi olan kişilere ölüm geliri bağlanmaktadır. Ölüm geliri bağlanması için sigortalının belli bir süre çalışması veya belli süre prim ödemiş olması gerekli değildir.

İş kazası sonucu ölen sigortalının eşine gelirin %50’si, aylık çocuğu bulunmayan eşine ise gelirin %75’i oranında gelir bağlanır.

İş kazası sonucu ölen sigortalının çocuklarının her birine gelirin %25 oranında gelir bağlanır.

4. Evlenme Ödeneği

Sigortalının ölümü nedeniyle kendisine gelir bağlanmış olan ancak evlenmeleri nedeniyle gelirin kesilmesi halinde bir defaya mahsus olmak üzere gelirlerinin 2 yıllık tutarı “evlenme ödeneği” olarak ödenir.

5. Cenaze Ödeneği

İş kazası sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine, Kurum Yönetim Kurulu tarafından belirlenen ve Bakanlık tarafından onaylanan tarife üzerinden “cenaze ödeneği” ödenmektedir.

İş Kazası Tazminat Davası

İş kazasına uğrayan işçi TBK hükümleri uyarınca işverene karşı açacağı bir tazminat davasıyla maddi ve manevi zararlarını talep edebilir.  

5510 sayılı Kanun kapsamında sigortalı olmayan işçi, çırak ya da stajyerler de iş kazası geçirdiği takdirde tazminat davası açma hakkına sahiptir.

İş kazasına uğrayan işçinin ölmesi halinde yakınları işverene karşı açacağı maddi tazminat davası ile “destekten yoksun kalma tazminatı” talep edebilir.

İş Kazası Tazminatı Kim Öder?

İş kazası geçiren işçinin uğradığı zararlarını kendiliğinden veya maddi manevi tazminat davası ile işveren ödemektedir. Ancak iş kazasından işverenin sorumluluğu belirli şartlar altında sınırlanmaktadır.

• Mücbir Sebep: İşverenin faaliyeti dışında oluşan ve kaçınılması mümkün olmayan durumlar mücbir sebep olarak kabul edilir. Mücbir sebep bulunduğu takdirde zarardan işveren sorumlu değildir.
• Ağır Kusur: İş kazasının meydana gelmesinde zarara uğrayan işçinin ya da 3. bir kişinin ağır kusurlu bir hareketinin bulunması durumunda işverenin sorumluluğu kalkar.
• Kaçınılmazlık: Tüm tedbirler alınmasına karşın iş kazasının gerçekleşmesi kaçınılmaz ise işverenin sorumluluğu ortadan kalkar.

İş Kazası Tazminatı Ne Kadar?

İş kazası nedeniyle zarara uğrayan işçinin tazminat miktarı taleplerine göre değişir. Açılan maddi tazminat davasında işçi aşağıdaki kalemleri talep edebilir:

• Tedavi giderleri
• Kazanç kaybı
• Çalışma gücünün azalmasından/yitirilmesinden doğan zararlar
• Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan zararlar

İş Kazası Tazminat Hesaplama

İş kazası nedeniyle zarara uğrayan işçinin açtığı maddi tazminat davasında hükmolunacak tazminatın belirlenmesinde dikkat edilen husus iş kazası gerçekleşmeseydi işçinin kazanma potansiyeli bulunan gelir miktarıdır.

Tazminatın hesaplanmasında 4 unsur dikkate alınmaktadır: İşçinin yaşı, işçinin maluliyet oranı, işçinin ücreti, kusur dağılımı.

Öncelikle, işçinin iş görme edimi karşılığında kazandığı ücret hesaplanır. Ardından normal bir insan hayatına göre işçinin çalışabileceği süre (“aktif dönem”) belirlenir. Yargıtay’a göre işçinin aktif dönemi 60 yaşına kadar olan süreçtir.

İş kazası tazminat hesaplamasında indirim yapılmasını gerektiren durumlar vardır. Örneğin; işçinin maluliyet oranı, kusur oranı, işçinin evlenme ihtimali bulunması, yaşı, SGK tarafından ödenen ödenekler işçiye ödenecek tazminat miktarında indirim nedenidir.

İş Kazası Zamanaşımı

İş kazası sonucunda açılacak tazminat davaları 10 yıllık zamanaşımına tabidir. Eğer iş kazası sonucu gerçekleşen maluliyet artmaya devam etmekteyse zamanaşımı süresi, maluliyet oranının kesin olarak tespit edildiği tarihten itibaren başlar.

İş kazası nedeniyle ceza davası açılırsa ve ceza davasının zamanaşımı süresi 10 yıldan fazla ise bu süre dikkate alınır.

İş Kazası Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme

İş kazasından kaynaklanan tespit ve tazminat davalarında görevli mahkeme İş Mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise hem davalının dava tarihindeki yerleşim yeri hem de zararın meydana geldiği yer mahkemesidir.

Hak sahipleri tarafından açılacak davalarda malul olan işçi ve ölüm halinde yakınlarının yerleşim yeri de yetkili mahkemedir.

İş Kazası Davalarında Arabuluculuk

İş Mahkemeleri Kanunu’nun 3. maddesinde kural olarak, iş uyuşmazlıklarında dava şartı olarak arabuluculuğa başvuru düzenlenmiştir.

Ancak iş kazasına ilişkin tespit, itiraz ve rücu davaları zorunlu arabuluculuk kapsamına dahil edilmemiştir.

İş Kazası Geçiren İşçi İşten Çıkarılır Mı?

İşçinin iş kazası geçirmiş olması işçi aleyhine haklı sebeple fesih hali oluşturmaz. İş kazasına uğrayan işçi, iş görmeye devam edecek durumda olmasına rağmen işten çıkarılırsa işveren aleyhine tazminat hakkı doğar. İş kazası nedeniyle iş görmeye devam edemeyecek hale gelen işçinin işten çıkartılmasında kazanmış olduğu işçilik alacakları ödenir.

İş Kazasında Para Alınır Mı?

İş kazasına uğrayan işçi;

• Geçici iş göremezlik ödeneği
• Sürekli iş göremezlik ödeneği
• Cenaze ödeneği
• Evlenme ödeneği
• Ölüm aylığı

olacak şekilde parasal yardımlara hak kazanır.

İş Kazası Geçiren İşçi Ne Kadar Maaş Alır?

İş kazası geçiren işçiye bağlanan “sürekli iş göremezlik ödeneği” uygulamada iş kazası maaşı olarak bilinmektedir. İş kazası maaşı, işçinin aylık gelirinin %70’inin iş göremezlik derecesiyle çarpılması sonucu elde edilen miktardır.

İş Kazasında Sonra İlk Ne Yapılır?

İş kazası gerçekleştiği takdirde öncelikle işçiye ilk yardım yapılmalıdır. İşyerinde hekim bulunduğu takdirde ona başvurulmalı bulunmuyorsa en yakın sağlık kuruluşuna işçinin sevki sağlanmalıdır.

Akabinde, işveren derhal iş kazası tutanağı tutmak zorundadır. Tutanak, iş kazası bildirim formu doldurularak düzenlenir. İş kazası tutanağı işveren, işveren vekili ve görgü şahitleri tarafından imzalanır.

İş kazasının gerçekleşmesinden sonraki 3 iş günü içerisinde SGK iş kazası bildirimi yapılmalıdır.

İş Kazası Tazminatı Avukatı

İş kazası gerçekleştiği takdirde işçi bakımından birçok hak ortaya çıkmaktadır. Taleple bağlılık ilkesi gereği işçinin tüm hakları doğru zamanda ve net olarak talep edilmelidir.

İş hukuku alanında uzmanlaşmış bir avukat yardımından yararlanmak iş kazası sonucunda oluşan zararların karşılanmasında oldukça önemlidir.

İş kazası avukat süreçleri, zarara uğramış işçiyi daha fazla yıpratmadan, profesyonel ve titizlikle yürütülmelidir.

İş Kazası Sonrası İşveren Avukatı Neden Önemlidir?

İşveren avukatı hizmetinden faydalanmak, hukuki süreçlerde işletmelerin hak kaybına uğramasının önüne geçmek için önemlidir. İş hukukunda kabul edilen “işçi lehine yorumlama” ilkesi gereği işverenlerin, yargı makamları önünde kendilerini profesyonel olarak temsil edecek iş hukuku avukatlarına ihtiyaç bulunmaktadır.  

Ayrıca Bkz: 

• İşçi Hakları