Gaiplik Nedir?
Kaybolan veya kendisinden uzun süre haber alınamayan kişilerin hukuki statüsüne “gaiplik” denir. Gaiplik örnekleri olarak şunlar gösterilebilir;
- Yolculardan bazılarının kurtulduğu bir gemi veya uçak kazasında haber alınamayan kişiler
- Yüzme bilmeyen bir kişinin suda kaybolması
- Kayak yapmaya çıkan birinden haber alınamaması
- İşe gittiğini söyleyerek evden çıkan birinin uzun süre dönmemesi
Gaiplik Nedir?
Gaiplik, ölüm tehlikesi içinde kaybolan ya da kendisinden uzun zamandan beri haber alınamayan bir kimsenin kişilik hakları bakımından kabul edilen hukuki statüdür.
Bir kimsenin ölümü hakkında kuvvetli olasılık bulunması halinde gaiplik söz konusu olmaktadır. Gaiplik halinde ölümün gerçekleştiği güçlü olasılık içinde olmakla birlikte kesin değildir.
Gaip Nedir?
Ölüm tehlikesi içinde kaybolan ya da kendisinden uzun zamandır haber alınamayan kişiye “gaip” denmektedir. Hakkında yasal bir karine olan gaiplik kararının alınarak ölüme bağlı hakların ortaya çıkmasına sebebiyet veren bir hukuki statüdür.
Hukukta Gaiplik Ne Demek?
Gaiplik kararı nedir diye bakıldığında, kişiliğin mahkeme kararı ile sona ermesi sonucunu doğuran karardır. Zira gaiplik, kişinin ölmüş sayılacağı hususunda yasal bir karine yaratmaktadır.
Gaiplik kararı verildiği takdirde ölüme bağlı haklar ortaya çıkar. Dolayısıyla, gaiplik kararı verilmesi birlikte aşağıdaki sonuçlar meydana gelir:
- Gaibin mirası mirasçılarına geçecektir.
- Kişiliği sona erdirecektir.
- Evlilik kendiliğinden sona ermeyecektir. Eş, gaiplik kararı nedeniyle evliliğin feshini isteyecektir.
Gaiplik Şartları Nedir?
Türk Medeni Kanunu’nun 32. maddesinde bir kimse hakkında gaiplik kararı verilebilmesi için aranan koşullar sayılmıştır.
- Ölüm tehlikesi içinde kaybolma veya kendisinden uzun zamandan beri haber alınamama gerçekleşmelidir.
Gerçekleştiğinde büyük olasılıkla ölüm sonucunu doğuracağı bilinen olaylara “ölüm tehlikesi” denmektedir.
Kişinin nerede olduğunun ve yaşayıp yaşamadığının bilinememesi haline “haber alınamama” denmektedir. Haber alınamama, kesintisiz olmalıdır. Üçüncü kişilerden gelen haberler de kişinin gaip sayılıp sayılamayacağını göstermektedir.
- Yasal bekleme süreleri geçmelidir.
Gaiplik kararı verilebilmesi için kişinin gaip sayılmasına neden olan olaya göre bekleme süreleri değişmektedir. Buna göre;
- Ölüm tehlikesi içinde kaybolma durumunda ölüm tehlikesinden itibaren en az 1 yıl
- Uzun zamandan beri haber alınamama durumunda son haber tarihinden itibaren en az 5 yıl
geçmesi gerekmektedir.
- Hakları ölüme bağlı olanlar tarafından başvuru yapılmalıdır.
Gaiplik kararı, dava açmaya yetkili kişiler tarafından talep edilmelidir. Aksi takdirde dava reddedilecektir.
Gaiplik İlanı Nerede Yapılır?
Mahkeme, gaipliğine karar verilecek kişi hakkında bilgisi bulunan kişileri belirli bir sürede bilgi vermeleri için usulüne uygun yapılan ilan ile çağırmaktadır.
Türk Medeni Kanunu'nun 33. maddesi uyarınca ilk ilanın yapıldığı günden itibaren en az 6 ay beklenmeli ve en az 2 ilan yapılmalıdır.
Gaiplik ilanı, hakkında gaiplik isteminde bulunulan kişinin bilindiği yerel çevrede yayınlanan gazetelerde yapılmaktadır.
Gaiplik Kararını Kim İster?
Gaiplik kararı isteyebilecek kişiler; eş, mirasçı, vasiyet alacaklısı, sınırlı ayni hak sahibi ve vasiyeti yerine getirme görevlisi olarak sayılmaktadır.
Türk Medeni Kanunu’nun 588. maddesi uyarınca hazine belirli koşullarda gaiplik kararı verilmesini isteyebilir.
Hayat sigortası lehtarı, askerlik şubesi, savcılık tarafından gaiplik isteminde bulunulabileceği savunulmaktadır.
Bununla birlikte, alacaklıların ya da vasinin gaiplik kararı verilmesini isteyebileceğini savunanlar da vardır.
Kimler Gaiplik Davası Açabilir?
Gaiplik kararı istemeye yetkili olan kişiler “hakları ölüme bağlı olanlar” olarak tanımlanmaktadır.
Hakları ölüme bağlı olan kişiler;
- Gaiplik kararı verilmesi istenen kişinin eşi,
- Yasal veya atanmış mirasçıları,
- Belirli mal vasiyeti alacaklıları,
- Eşyası üzerinde gaip lehine intifa veya oturma gibi sınırlı ayni hak kurulmuş kişi,
- Vasiyeti yerine getirme görevlisi
olarak sayılmaktadır.
Gaiplik Kararını Hangi Mahkeme Verir?
Gaiplik kararını kim verir diye bakıldığında gaiplik hükmünün sonuçlarını doğurabilmesi için mahkeme tarafından karar verilmesi gerekmektedir.
Gaiplik başvurusu, kişinin Türkiye’deki son yerleşim yeri sulh hukuk mahkemesine yapılmaktadır.
Kişi Türkiye’de hiç yerleşmemişse nüfus sicilinde kayıtlı olduğu yer mahkemesi ancak böyle bir kayıt da yoksa anne veya babasının kayıtlı olduğu yer mahkemesi yetkilidir.
Gaiplik Süresi Ne Kadar?
Gaiplik kararı, geçerliliğini koruduğu sürece sonuçlarını doğurmaktadır. Gaiplik kararını sona erdiren iki hal bulunmaktadır. Buna göre;
- Kişinin ortaya çıkması
- Ölümün tespit edilmesi
halinde gaiplik sona erecektir. Aksi takdirde gaiplik kararı süresi bulunmamaktadır.
Ölüm tehlikesi içinde kaybolma gerçekleştiği takdirde 1 yıl ve uzun zamandan beri haber alınamama halinde son haber tarihinden itibaren 5 yıl geçmediği sürece gaiplik başvurusu yapılamaz.
Gaiplik Kararı Geriye Yürür Mü?
Gaiplik kararı geriye yürümektedir. Zira, gaiplik kararı alındığı tarihten itibaren değil geçmişe etkili olarak sonuç doğurmaktadır.
Buna göre, ölüm tehlikesi içinde bulunulan kişi için tehlike anından itibaren ve uzun zamandan beri haber alınamayan kişi için son haber tarihinden itibaren gaiplik hüküm ve sonuçlarını doğurmaktadır.
Tapuda Gaiplik Ne Demek?
Tapu sicilinde adına tescilli bulunan bir kişi hakkında gaiplik kararı verildiği takdirde tapuda kayıtlı bulunan taşınmaz malvarlığı üzerinde ölüme bağlı olarak hak sahibi olan kişilere intikali gerçekleştirilmelidir.
Gaiplik Ve Ölüm Karinesi Nedir?
Ölüm karinesi, bir kimsenin ölümüne kesin gözle bakılmayı gerektiren bir olayın varlığı halinde söz konusudur. Gaiplik ise ölümün gerçekleştiğine dair güçlü bir olasılığın varlığı halinde söz konusudur.
Ölüm karinesi ve gaiplik farkı aşağıdaki şekilde karşımıza çıkmaktadır:
- Ölüm karinesinde kişinin ölümü kesin kabul edilirken gaiplikte kuşku bulunmaktadır.
- Ölüm karinesinde mahkeme kararı aranmazken gaiplikte mahkeme kararına ihtiyaç duyulmaktadır.
- Ölüm karinesine ilişkin her ilgili tespit davası açma hakkına sahipken gaiplikte yalnızca ölüme bağlı hak sahibi olanlar dava açma hakkına sahiptir.
- Ölüm karinesi halinde evlilik birliği kendiliğinden sonlanırken gaiplikte kişini evliliğin feshi davası açması gerekmektedir.
- Ölüm karinesi mevcut kişinin malları devredilmiş ise kişi sonradan ortaya çıktığı takdirde sebepsiz zenginleşme davası açarken gaiplikte kişinin istihkak davası açma hakkı vardır.
Ölüm Karinesi Ne Demek?
Ölüm karinesi, bir kimsenin ölümüne kesin gözle bakılmayı gerektiren durumlar içinde kaybolması ve cesedinin bulunamaması durumunda söz konusu olmaktadır.
Ölüm karinesi halinde kişi hukuken ölmüş kabul edilmektedir. Ölüm karinesi, doğal ölüm ile aynı sonuçları doğurmaktadır.
Ölüm karinesi adi yasal bir karinedir. Ölüm karinesinin aksinin ispat edilmesi mümkündür. Ölüm kaydının düşülmesi üzerine cesedi bulunamayan kişi, olayın oluştuğu andan itibaren ölmüş sayılmaktadır.
Ölüm Karinesi Nedir Örnek?
Ölüm karinesi, bir kişinin hukuken ölmüş kabul edilmesi halidir. Aşağıdaki örneklerde ölüm karinesinin gerçekleştiği kabul edilmektedir.
- Sağ kurtulmaya elverişsiz bir şekilde düşen uçak
- Canlı yolcuya ulaşılamayan bir uçak ya da gemi kazası
- Bir balıkçının açık denizde şiddetli fırtınaya uğraması ve teknenin batması
- Bir helikopterin dağa düşerek yanması
Ölüm Karinesi Kimlere Verilir?
Ölüm karinesi, bir kişinin ölümüne kesin gözüyle bakılmayı gerektiren bir durumun mevcudiyeti halinde verilmektedir. Bir kişi hakkında ölüm karinesinin uygulanabilmesi için iki şartın gerçekleşmesi aranmaktadır.
- Kişinin ölümüne kesin gözüyle bakılmayı gerektiren bir durumda kaybolması
- Kişinin cesedinin bulunamamış olması
Çok az da olsa kurtulma olanağı bulunan bir durumun içine düşen kişi hakkında ölüm karinesi verilmez.
